Οι γενικόλογες προεκλογικές υποσχέσεις του ΠΑΣΟΚ, για ένα δικαιότερο φορολογικό σύστημα, ακούστηκαν ευχάριστα στα αυτιά μεγάλης μερίδας συμπατριωτών μας, που υπέθεσαν ότι αυτό θα οδηγούσε σε ουσιαστικές ελαφρύνσεις των μικρομεσαίων εισοδημάτων με ευεργετική επίδραση και στην αναθέρμανση της αγοράς. Επειδή όμως η συνολική εικόνα δίνει τις πραγματικές διαστάσεις όλων των συνιστωσών μιας κατάστασης, οι μέχρι στιγμής ανακοινώσεις, ενίοτε μόνο προθέσεων, σχετικά με τη φορολογικά μέτρα, οφείλουν αν αναλυθούν στο πλαίσιο της συνολικότερης οικονομικής πολιτικής.

Παρόλο που η προφανής αντιαναπτυξιακή λογική των επιλογών της κυβέρνησης, έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτή κι από τα ίδια τα μέλη της (ο κ. Παπακωνσταντίνου αναζητεί μέσω των τραπεζιτών τους λόγους υστέρησης τη χορήγηση ρευστότητας στην αγορά), δεν διστάζουν να προετοιμάζουν την κοινωνία για αύξηση του ΦΠΑ, στο άμεσο μέλλον (η χειρότερη επιλογή σε περίοδο ύφεσης). Η λογιστική τους αντίληψη βλέπει την οικονομία ως ένα στατικό μοντέλο στο οποίο κάθε επιπλέον φορολόγηση επιφέρει αυξημένα έσοδα για τα κρατικά ταμεία. Η «εξίσωση» όμως της Εθνικής Οικονομίας περιλαμβάνει πολλές μεταβλητές (οικονομοτεχνικές, κοινωνικές, ψυχολογικές) και η αγνόηση κάποιων από αυτές, ιδιαίτερα όταν κυριαρχούν οι μονεταριστικές ή κρατικίστικες προσεγγίσεις, πέρα από το ότι οδηγούν σε βαθύτερη ύφεση, δεν έχουν και το επιθυμητό εισπρακτικό αποτέλεσμα, λόγω δραματικής μείωσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Σε αυτή τη συλλογιστική λοιπόν προβάλλεται λοιπόν και το μέτρο της συλλογής αποδείξεων και της διασύνδεσης του αφορολόγητου με το ύψος των εισοδημάτων κάθε πολίτη, με βασικό στόχο της έκδοση αποδείξεων από τους ελεύθερους επαγγελματίες και κατά συνέπεια τη δήλωση μεγαλύτερων εισοδημάτων. Κατανοητή η προσπάθεια σε μια χώρα με φοροδιαφυγή κοντά στο 30% του ΑΕΠ, και πιθανότατα να υπάρξουν πρόσκαιρα αυξημένα κέρδη, ειδικά αν εισαχθεί και το μέτρο των αντικειμενικών κριτηρίων υπολογισμού εισοδήματος ελευθέρων επαγγελματιών (να θυμίσουμε ότι και τη δεκαετία του ’90 που ξαναχρησιμοποιήθηκε πέρα από δημοσιονομικά αναποτελεσματικό αφού όλοι προσάρμοζαν τα δηλωθέντα έσοδα τους στα ελάχιστα αντικειμενικώς προσδιοριζόμενα ανά περιοχή, αποδείχθηκε και άδικο για μεγάλη μερίδα αυτοαπασχολούμενων). Τα τεκμήρια διαβίωσης ίσως ακόμα σκληρότερα κι ευρύτερα, φαίνεται ότι δεν αρκούν για το ΠΑΣΟΚ που δεν θέλει να αποδεχτεί μια σωστή πρόταση του Καραμανλή.

Κάποιες από τις βασικές αντιρρήσεις που έχουν ανακύψει για το ζήτημα των αποδείξεων είναι οι ακόλουθες:

Α) Προφανέστατα η ανάγκη καθημερινής αρχειοθέτησης των συσσωρευμένων αποδείξεων θα μετατρέψει τον κάθε πολίτη σε εν δυνάμει λογιστή, ιδιότητα που εμφανώς δεν μπορεί να επωμισθεί ο καθένας, λόγω γνώσεων αλλά και διαθέσιμου χρόνου (ιδιαίτερα οι πιο ηλικιωμένοι), που θα αναγκαστούν να καταφύγουν σε λογιστές με την όποια επιπλέον οικονομική επιβάρυνση. Η αναβάθμιση του λογισμικού του Υπ. Οικονομικών, ώστε να μπορεί ο φορολογούμενος να προσθέτει τακτικότατα τις αποδείξεις που συλλέγει, διατηρώντας σε μορφή πρόχειρου αρχείου, είναι μια εύκολη κι όχι ιδιαίτερα δαπανηρή κίνηση.

Β).Ιδιαίτερα στην Ελληνική περιφέρεια, το κόστος σίτισης, λόγω της δυνατότητας καλλιέργειας και δημιουργίας δικών τους προϊόντων, είναι μειωμένο. Πέραν τούτου σε μικρές, κλειστές κοινωνίες είναι εξαιρετικά πιο δύσκολο να απαιτηθεί η απόδειξη από επαγγελματίες που ανήκουν είτε στην ευρύτερη οικογένεια είτε στο στενό φιλικό περιβάλλον. Να θυμίσουμε επίσης ότι έχει αρχίσει να επανεμφανίζεται σε σημαντικό βαθμό η αγορά επί πιστώσει (το βερεσέ με το κλασικό τεφτέρι) που προφανώς δεν καταγράφεται.

Γ) Επιπλέον στην Ελληνική κουλτούρα λειτουργεί ακόμα η ενδοοικογενειακή στήριξη (οικονομική και μη), γεγονός που θα δημιουργήσει ζητήματα υπερβολικής αύξησης της φορολόγησης ατόμων που δηλώνουν κάποια μεσαία εισοδήματα, που όμως λόγω πρόσκαιρων δυσκολιών ή απαιτήσεων έχουν μειώσει τις καταναλωτικές τους ανάγκες, καταφεύγοντας ακόμα και σε ενέσεις ρευστότητας από το οικογενειακό περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει και για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, για τα οποία κόπτεται η κ. Κατσέλη, που στην προσπάθεια τους να επιβιώσουν περιορίζουν τις αγορές τους, στοχεύοντας κυρίως στην αποφυγή νομικών εμπλοκών με τις τράπεζες ή σε οποιοδήποτε άλλο χρωστάνε.

Να κάνουμε και μια αναφορά στο θέμα των αποδείξεων από σούπερ – μάρκετ, που ενώ θα αποδειχτούν σωτήριες στην προσπάθεια όλων για κάλυψη του αφορολογήτου, η κυβέρνηση γνωρίζει ότι επιπλέον έσοδα δεν θα έχει, αφού λόγω του τρόπου λειτουργίας τους αυτές οι επιχειρήσεις κόβουν πάντα αποδείξεις. Απλά η ανικανότητα να βρεθεί ένας σχετικά αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού του ανά ατόμου κόστους για σίτιση που θα θεωρείτε αυτόματα αφορολόγητο, θα θέσει τους πολίτες στην ταλαιπωρία της συλλογής και καταγραφής δεκάδων αποδείξεων.

Κων/νος Μανίκας
Οικονομολόγος - Ψυχολόγος