Το τελευταίο διήμερο αποτυπώθηκε ξεκάθαρα για πολλοστή φορά η εκ διαμέτρου αντίθετη προσέγγιση πολιτικής φιλοσοφίας του Γ.Παπανδρέου και του Α.Σαμαρά. Η νωχελική προσπάθεια διαχείρισης μιας κατάστασης που μοιάζει να ξεπερνά τις δυνατότητες αυτών που καλούνται να τη διαχειριστούν και οι οποίοι συνεχώς παραπαίουν ανάμεσα στη «δαιμονοποίηση» των προκατόχων τους, την αποποίηση προσωπικών ευθυνών και την απέλπιδα, ασαφή αναζήτηση ελπίδας από εξωγενούς παράγοντες, δεν μπορεί να συγκριθεί με τη θετική προσέγγιση με στόχο την ανάταση του ηθικού, την ενεργοποίηση των ζωτικών δυνάμεων των πολιτών και της αγοράς, όπως αυτή καταγράφηκε από την εξαιρετική ομιλία του Αντώνη Σαμαρά στο ΣΕΦ. Ας δούμε λοιπόν αναλυτικότερα τις δυο πολιτικές θεωρήσεις.

Από τη μια είχαμε τις δηλώσεις του πρωθυπουργού στο Λονδίνο και τη συνέντευξη του στο περιοδικό Σπίγκελ, όπου παρόλη τη φιλότιμη προσπάθεια να αποδείξει ότι διαφυλάττει την αξιοπρέπεια της χώρας όπως οφείλει άλλωστε, επιδόθηκε σε ένα ευχολόγιο όσων αφορά τις προθέσεις και τελικές αποφάσεις των εταίρων μας, φάσκοντας κι αντιφάσκοντας όταν από τη μια τονίζει δεν αναζητούμε οικονομική στήριξη, απλά πολιτική, από την άλλη όμως αποζητά τον τρόπο με τον οποίο η χώρα θα δανείζεται με τα επιτόκια που της αναλογούν. Αν αυτό δεν επιτευχθεί με κάποια μορφή χορήγησης φθηνής ρευστότητας μέσω συνεννόησης των κοινωτικών μηχανισμών, σε τι προσβλέπει ο κ.Παπανδρέου με μια απλή πολιτική στήριξη;

Μήπως η Ε.Ε. μπορεί να επηρεάσει με παράπλευρους τρόπους τις αγορές και τους κερδοσκόπους, που η ίδια με τα λάθη της εξέθρεψε; Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι οι δομές της Ε.Ε. δεν είναι μόνο αναποτελεσματικές αλλά απόλυτα σαθρές και διεφθαρμένες; Οι εταίροι μας προφανέστατα θα επιλέξουν αυτοί τη στιγμή και τον τρόπο παρέμβασης, έτσι ώστε να αποφύγουν την πρόκληση αντιδράσεων στο εσωτερικό των χωρών τους και να επιδείξουν σκληρότητα απέναντι στον απείθαρχο «συνεργάτη» δείχνοντας του ότι δεν θα πρέπει να θεωρεί δεδομένη και άνευ επώδυνων όρων ακόμα και την απλή συμπαράσταση.

Όσο όμως κι αν κάποιες Ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Γερμανία, επιλέγουν να ακολουθήσουν μια δισυπόστατη διπλωματική προσέγγιση, αφού από τη μια κατακεραυνώνουν την Ελλάδα για τις αποκλίσεις της από τους όρους της συνθήκης του Μάαστριχτ, από την άλλη όμως επωφελούνται από την υποτίμηση του ευρώ και τη διεύρυνση των εξαγωγών τους, λόγω των αναταραχών που προκαλεί το Ελληνικό ζήτημα, το καίριο θέμα είναι τη έχουμε κάνει εμείς τους τελευταίους πέντε μήνες για να αναστρέψουμε το κλίμα και να πείσουμε ότι αφήνουμε επιτέλους οριστικά πίσω μας τις αμαρτίες του παρελθόντος. Δυστυχώς τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα πενιχρά.

Αντί να προκρίνουμε την άμεση λήψη διαρθρωτικών μέτρων, τονίζοντας στους εταίρους ότι κατανοούμε ότι από τη δυσλειτουργία του κράτους και της αγοράς μας προέκυψαν τα ανυπέρβλητα προβλήματα, ζητώντας ταυτόχρονα μεγαλύτερη κατανόηση στην ταχύτητα της δημοσιονομικής προσαρμογής η επίσπευση της οποίας με τη λήψη ιδιαζόντως επίπονων μέτρων μόνο σοβαρά κοινωνικές αναταράξεις μπορεί να επιφέρει, καταφύγαμε στην πλέον λάθος επιλογή. Καθυστερούμε ακατανόητα τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ανοίγοντας ξανά ατέρμονους διαλόγους με φορείς, ενώ δημοσιονομικά επιχειρούμε μια ασυντόνιστη, κοινωνικά ανάλγητη συγκομιδή εσόδων από, μερικές φορές, ακραίες περικοπές μισθών και επιδομάτων, και μια δαιδαλώδη φορολογική νομοθεσία που σε συνδυασμό με τη σύνδεση του ύψους του αφορολογήτου ορίου με το ποσό των αποδείξεων που θα καταβάλλουμε, πιθανότατα θα οδηγήσει σε φειδωλά αποτελέσματα σε σχέση με τα αναμενόμενα.

Από την άλλη όλο αυτό το διάστημα ο Αντώνης Σαμαράς απέδειξε ότι η χορήγηση συναίνεσης στη λήψη των αναγκαίων μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών, που κι ο ίδιος έχει επανειλημμένα περιγράψει, αποτελεί τη μόνη εθνικά υπεύθυνη στάση σε αυτή τη συγκυρία. Όταν όμως αυτή σου η διάθεση εκλαμβάνεται από κάποιους απλά ως άλλοθι για τη συνέχιση μιας αναποτελεσματικής πολιτικής, η συναίνεση καταντά ένα αδειανό πουκάμισο, και τότε οι σώφρονες ηγέτες όπως ο Α.Σαμαράς αναδεικνύουν με τις προτάσεις τους τη διέξοδο από το φαύλο κύκλο της μιζέριας, φωτίζουν το μονοπάτι για την ανάκτηση της υπερηφάνειας, την ανύψωση του εγωισμού, την ανόρθωση του ηθικού των πολιτών, ώστε να ανακαλύψουν μέσα τους ξανά το αστείρευτο δυναμικό που η διεφθαρμένη, γραφειοκρατική διάρθρωση του κράτους και της οικονομίας μας, προτιμά επί δεκαετίες να αφήνει ανεκμετάλλευτο στο όνομα της κομματοκρατίας και των πελατειακών σχέσεων.

Με τη συνενοχή όλων μας δημιουργήσαμε και γιγαντώσαμε ένα διέξοδο σύστημα που πολύ απείχε από τις διαχρονικές μας αξίες και πολύ λιγότερο είχε να κάνει με την ανάδειξη κι αξιοποίηση των άξιων. Έχουμε αναφέρει πολλές φορές ότι η χρυσή ευκαιρία της δεκαετίας του ’80 χάθηκε, κάτω από ιδεολογικές παλινωδίες και συνδυασμό διαφθοράς και ανούσιας σπατάλης στην οικονομική διαχείριση από το ΠΑΣΟΚ. Οι επόμενες κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ απέτυχαν στο να προχωρήσουν στην απαγκίστρωση από τον οικονομικό και ηθικό μαρασμό, και τον εκσυγχρονισμό της χώρας αναβάλλοντας συνεχώς τις απαιτούμενες αποφάσεις.

Οι αναφορές σε αξιοκρατία ακούγονται, ιδιαίτερα στα αυτιά των νεότερων γενιών, ως κακόγουστο αστείο και φυσικά δεν είναι εύκολο για κανένα πολιτικό να πείσει πλέον για την ειλικρίνεια των προθέσεων του. Ο Παπανδρέου προσπάθησε να διανθίσει το λόγο του με ανάλογες αναφορές και να προτείνει τη στροφή του οικονομικού μας μοντέλου σε πιο «πράσινα» μονοπάτια, αποδεικνύεται όμως ότι πρακτικά δεν διέθετε συγκεκριμένο σχέδιο προώθησης τέτοιων πολιτικών (κομματικές επιλογές γενικών γραμματέων, καθυστέρηση εκτέλεσης πράσινων πολιτικών). Το οικογενειακό παρελθόν του που τον ανέδειξε δείχνει πιο ισχυρό από τις όποιες προσωπικές προθέσεις του, και η λαϊκίστικη κομματική νομενκλατούρα μοιάζει να διαθέτει πολύ βαθιές ρίζες και δυναμικό λόγο και ρόλο, για να παραγκωνιστεί τόσο εύκολα.

Ο Α.Σαμαράς δείχνει πολύ πιο αξιόπιστος στις εξαγγελίες του. Η πολιτική του διαδρομή, μακριά από οικογενειοκρατίες, μηχανισμούς και διαπλοκή, και η σχεδόν απρόσμενη ανάδειξη του στην αρχηγία της ΝΔ από μια κινηματική διαδικασία, δίνουν τα εχέγγυα για περαιτέρω εξειδίκευση στον τρόπο, τις διαδικασίες και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης συγκεκριμένων πολιτικών που θα αναδείξουν ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον. Ήδη ο εκδημοκρατισμός εμβαθύνεται με την ανάδειξη αρχηγού της ΟΝΝΕΔ από τη βάση, προωθείται η σταδιακή ανάδειξη του διαδικτύου σε βασικό πυλώνα επικοινωνίας απαλλασσόμενοι από τη συναλλαγή με τα συμφέροντα των παραδοσιακών ΜΜΕ, εντείνεται η προσπάθεια εμφάνισης νέων, άξιων στελεχών από τα σπλάχνα της κοινωνίας, προβάλλονται οι γαλάζιες γραμμές στην εξωτερική πολιτική, εξειδικεύονται οι προτάσεις για την αναθέρμανση της αγοράς.

Το στοίχημα για τη ΝΔ και το Σαμαρά είναι η ελπίδα που δημιούργησε να μετατραπεί το συντομότερο σε πίστη σε ένα εναλλακτικό όραμα για την κοινωνία και την οικονομία. Οι πολίτες αναμένουν επιπρόσθετες απτές αποδείξεις, πιο άμεσες πρωτοβουλίες, περισσότερη επαφή με το λαϊκό αίσθημα, για να εμπεδώσει την απόλυτη ειλικρίνεια των προθέσεων και τη δυνατότητα επίτευξης θετικών στόχων. Κι αν αυτό κατακτηθεί, η ψυχολογική βελτίωση και ανάταση θα λειτουργήσει άμεσα πολλαπλασιαστικά. Το περίφημο Ελληνικό φιλότιμο μπορεί να ενεργοποιηθεί και πάλι, όπως συνέβη και στο παρελθόν σε κρίσιμες στιγμές, με εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Όλοι προσδοκούμε το έναυσμα συμμετοχής, μαχητικότητας, εγρήγορσης που έδωσε η ανοιχτή εσωκομματική διαδικασία, να αποτελέσει την απαρχή ριζικών αλλαγών στον τρόπο με τον οποίο οι ασκούντες πολιτική αντιλαμβάνονται το ρόλο των πολιτών αλλά και στον τρόπο που οι πολίτες θα αντιλαμβάνονται πλέον τη δυνατότητα παρέμβασης τους στη διαμόρφωση των εξελίξεων. Αν αυτό το στοίχημα κερδισθεί το μέλλον της κοινωνίας μας μπορεί να γίνει λαμπρότερο, ταχύτερα από ότι φανταζόμαστε μέσα στη γενικευμένη έλλειψη εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας που βιώνουμε.

Κων/νος Μανίκας
Οικονομολόγος - Ψυχολόγος