Η πλήρης ανατροπή των προεκλογικών υποσχέσεων του ΠΑΣΟΚ απέδειξε περίτρανα για πολλοστή φορά, την αναξιοπιστία των δεσμεύσεων που αναλαμβάνουν τα κόμματα προεκλογικά. Ιδιαίτερα οι αντιπολιτεύσεις που προσβλέπουν υπερκεράζοντας τις κυβερνητικές θέσεις στην κατάκτηση της εξουσίας, με περισσή ευκολία προσφέρουν δώρα και καθρεφτάκια στους ιθαγενείς, και εκμεταλλεύονται είτε την ευκολοπιστία κάποιων κοινωνικών και ηλιακών ομάδων είτε την σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση ανάγκη ενός οράματος για μια καλύτερη ποιότητα ζωής, ακόμα κι όταν αυτό είναι προδήλως προσχηματικό και εφήμερο.

Το ΠΑΣΟΚ πέρασε με μοναδική ταχύτητα από την άκρατη υποσχεσιολογία, στην υποτιθέμενη καθυστερημένη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας και τελικά στην υιοθέτηση μιας σειράς μέτρων Ιρλανδικού τύπου σε πλήρη ταύτιση με τη μονεταριστική αντίληψη της Γερμανίας και των τραπεζιτών που αδυνατούν να παραδεχτούν ότι οι καταστάσεις και οι νέες διεθνείς οικονομικές συνθήκες τους έχουν ξεπεράσει και πως το όραμα τους για τη διαχείριση του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος έχει καταστεί στην πράξη παρωχημένο κι αναποτελεσματικό. Μέτρα που όλοι γνωρίζουν ότι παρά το μόνιμο χαρακτήρα τους δεν επαρκούν γιατί η λογική αυτού του είδους περικοπών, στραγγίζει την αγορά από τα τελευταία ψήγματα ρευστότητας και βαθαίνει την ύφεση (οδεύει προς το 3%) οδηγώντας σε μικρότερα δημοσιονομικά οφέλη (μειωμένο ΦΠΑ, φορολόγηση) από τα αναμενόμενα και τελικά ανάγκη για συνέχιση του φαύλου κύκλου με νέα μέτρα.

Το ΠΑΣΟΚ στήριξε την προεκλογική καμπάνια του σε δυο χαρακτηριστικά επαναλαμβανόμενα αλλά εν πολλοίς αντιφατικά μηνύματα. Το ένα ήταν το «που πήγαν τα λεφτά;» (γνωρίζοντας ότι η αύξηση του χρέους οφείλεται στην αποπληρωμή τόκων κι εξοπλιστικών προγραμμάτων), συνδυασμένο όμως με τη διαβεβαίωση ότι χρήματα υπάρχουν για να καλυφθεί το κόστος των εξαγγελιών (4 δις άμεσα, περίπου 10 δις σε ορίζοντα τετραετίας). Το δεύτερο ήταν η ανάγκη να δοθούν «αυξήσεις που να καλύπτουν τον πληθωρισμό», ώστε να προστατευθούν τα μικρά και μεσαία εισοδήματα από τις επιπτώσεις τις κρίσης και να μην υποστεί η αγορά καθίζηση της κατανάλωσης με τις γνωστές συνέπειες σε ρυθμούς ανάπτυξης και ανεργία. Ταυτόχρονα βέβαια θα υπήρχε συμπίεση στα έξοδα του δημοσίου, δύσκολο όμως να καταλάβει κάποιος πως θα επιτυγχάνονταν αυτό χωρίς καμιά περικοπή ακόμα και σε, αναντίστοιχα με την προσφορά τους, υψηλόμισθους υπαλλήλους.

Ο πρόεδρος της Τραπέζης της Ελλάδος ο κ.Προβόπουλος διατείνεται και ουδείς το αρνήθηκε μέχρι σήμερα, ότι είχε ενημερώσει προεκλογικά τους πάντες για την ακριβή δημοσιονομική κατάσταση και την προοπτική εξέλιξης της οικονομίας μας. Όσο κι αν εγείρει απορίες ο μη δημόσιος, δεσμευτικός τρόπος επικοινωνίας του με τους ηγέτες των δυο μεγάλων κομμάτων, η αλήθεια είναι ότι αυτό το γεγονός αποστερεί από άλλοθι και αίολα επιχειρήματα τη ημερινή κυβέρνηση. Ήταν λοιπόν γνωστό ότι η πρόβλεψη για περίπου 6% έλλειμμα θα κατέληγε σχεδόν στο διπλάσιο αν δεν προωθούνταν άμεσα πολιτικές χαλιναγώγησης της κρατικής σπατάλης και αύξησης των εσόδων. Η προεκλογική χαλαρότητα στους εισπρακτικούς μηχανισμούς και συνολικά στη λειτουργία του δημόσιου τομέα οδηγούσαν νομοτελειακά το έλλειμμα κοντά στο 9-10%. Εδώ λοιπόν τελειώνουν κι οι ευθύνες της ΝΔ. Η απογραφή με ανύπαρκτη πιστοποίηση της αξιοπιστίας της από αντικειμενικούς διεθνείς και εγχώριους οργανισμούς, η επιλογή της ήπιας προσαρμογής στο πλαίσιο της ιδεολογικής φοβίας της κεντροδεξιάς για φιλελεύθερες τομές και η αδυναμία έγκαιρης αντίληψης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης των επερχόμενων συνεπειών της οικονομικής χρήσης, μέσα στη δίνη της σκανδαλολογίας συνέτειναν καίρια το δημοσιονομικό εκτροχιασμό.

Εκεί όμως που τελειώνουν οι ευθύνες του ενός αρχίζουν οι συνεχείς λανθασμένοι χειρισμοί του άλλου. Το ΠΑΣΟΚ με ένα ρεσιτάλ ανευθυνότητας, επέλεξε την τεχνητή διόγκωση του ελλείμματος κατά περίπου 3%. Το 1,5% αφορά την άμεση καταβολή αύξησης στις αγροτικές συντάξεις, το επίδομα αλληλεγγύης κλπ, κι ένα ανάλογο ποσοστό προκύπτει από την κατάργηση της ρύθμισης για τους ημιυπαίθριους, την προσπάθεια ρύθμισης των οφειλών των νοσοκομείων προς προμηθευτές, την ανανέωση τίτλων του δημοσίου πρωτύτερα του αναμενόμενου και μεταφορά είσπραξης κάποιων εσόδων στο 2010. Οι αγορές όπως συνήθως είχαν προεξοφλήσει ένα έλλειμμα πέριξ του 8%, η περαιτέρω όμως απρόσμενη άνοδος του κατά 3% και η απότομη αλλαγή ρητορικής της νέας κυβέρνησης που από την ανάγκη απλά αποτελεσματικότερης διαχείρισης πέρασε στην περιγραφή μιας χώρας στο χείλος του γκρεμού, έδωσε κάθε περιθώριο στους κερδοσκόπους που καραδοκούν για ασάφειες, ανορθολογισμούς και καταστροφολογία για να σπείρουν την εντύπωση της πλήρους αναξιοπιστίας και να μας απαξιώσουν διαχέοντας το φόβο της χρεοκοπίας.

Με αυτές τις συνθήκες ήταν λογική η εκτόξευση των spreads που επιτάθηκε από τις απανωτές ανακοινώσεις υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας και τη συνεπακόλουθη αύξηση των ασφαλειών ομολόγων, σημειωτέον από τις ίδιες τράπεζες Deutche Bank και Goldman Sachs που πωλούν τα ομόλογα μας στις διεθνείς αγορές (μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια!!). Ταυτόχρονα λες και δεν αντιλαμβανόταν τις ραγδαίες εξελίξεις και τις επιπτώσεις από κάθε επιπλέον μέρα καθυστέρησης λήψης διαρθρωτικών μέτρων το ΠΑΣΟΚ έχασε πολύτιμο χρόνο σε εσωτερικές διαφωνίες, παλινωδίες στις αποφάσεις, έλλειψη αναπτυξιακού οράματος. καθυστερήσεις στη στελέχωση της κρατικής μηχανής κλπ που μόνο εχέγγυα για άμεσα αποτελέσματα δεν έδιναν στις αγορές.

Είτε η διόγκωση του ελλείμματος από την κυβέρνηση έγινε με πολιτικούς όρους για να μπορεί να αιτηθεί περισσότερου χρόνου (4 έτη) για τη μείωση του, ώστε να ακολουθηθεί ένα πιο ήπιο πρόγραμμα προσαρμογής, είτε εν γνώσει των οικονομικών συνεπειών προτίμησαν την κατασκευή μιας ακόμα χειρότερης εικόνας που θα έκανε τα πολύ σκληρά μέτρα να μοιάζουν αναπόφευκτα αλλά κυρίως επιβαλλόμενα από την Ε.Ε. ώστε η ίδια με το άλλοθι της κακής διαχείρισης από τη ΝΔ να αποποιηθεί κάθε ευθύνης για τις επώδυνες επιλογές, το τελικό αποτέλεσμα ήταν η απόλυτη ομηρία της χώρας από το αδηφάγο χρηματοοικονομικό κατεστημένο που έφθασε να δανείζει τη χώρα με επιτόκια τριπλάσια του Μαρόκου (άλλωστε που θα έβρισκαν ξανά τη μοναδική ευκαιρία να κατέχουν τίτλους χώρας μέλους της ΟΝΕ με επιτόκιο άνω του 7%!!).

Κινηθήκαμε όμως εξίσου νωχελικά και στο θέμα της πίεσης προς την Ε.Ε. για χορήγηση στήριξης. Μοιάζουν Δονκιχωτικές οι τωρινές, ετεροχρονισμένες απειλές Παπανδρέου για προσφυγή στο ΔΝΤ αν δεν υπάρξει άμεσα βοήθεια από τους εταίρους. Γνωρίζοντας ότι από την Ε.Ε. λείπουν οι αναγκαίοι μηχανισμοί στήριξης σε εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές συγκυρίες, αφεθήκαμε στον ίλιγγο της ανόδου των επιτοκίων δανεισμού, καλυπτόμενοι πίσω από ευχολόγια και νουθεσίες που μάλλον επέτειναν παρά εξομάλυναν την κατάσταση. Η επιλογή του ΔΝΤ θα πλήξει κυρίως το γόητρο της Ευρωπαϊκής συνοχής και την ήδη τρωθείσα προοπτική ουσιαστικής πολιτικής ενοποίησης της Ε.Ε. (αποτυχία προώθησης Ευρωσυντάγματος), αλλά και θα δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα σε μεγάλες Γερμανικές και Γαλλικές τράπεζες που κατέχουν δεκάδες δις ευρώ Ελληνικών ομολόγων, η απαξίωση των οποίων θα επιφέρει την καταστροφή των αποτιμήσεων τους.

Με αυτά τα δεδομένα η Ελληνική κυβέρνηση προτίμησε ως άλλη Ιφιγένεια να θυσιαστεί για να προασπίσει το Ευρωπαϊκό φαίνεσθαι χωρίς χρήση επιχειρημάτων πίεσης για άμεση, κοινή πολιτική απόφαση, όταν το γίγνεσθαι εκδηλωνόταν με πλήρη αδιαφορία. Η όποια πλέον βοήθεια μας προσφερθεί είναι σχεδόν αδύνατο να υπερκαλύψει τις απώλειες που δημιούργησε ο δανεισμός μας με spread 400 μονάδων, πόσο δε μάλλον που το πιθανότερο είναι κι οι επόμενοι δανεισμοί μας να κινούνται τα επίπεδα των 250 μονάδων, όταν θα έπρεπε να βρισκόμαστε κοντά στα 150.

Ο προϋπολογισμός που κατατέθηκε 2 μήνες μετά την κατάληψη της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ και το τριετές πρόγραμμα σταθερότητας ένα μήνα μετά, με ξεκάθαρα τα διεθνή δεδομένα και με πλήρη γνώση των υπουργών για την κατάσταση που παρέλαβαν, έπρεπε να αποτελούν την ακριβή αποτύπωση της πραγματικότητας και οι προβλέψεις τους να είναι σαφείς και αξιόπιστες. Αντί αυτού αποδείχθηκε στην πραγματικότητα ότι ή οι επιτελείς συνέχιζαν να είναι ανίκανοι να προσαρμοστούν και να αντιμετωπίσουν τη νέα κατάσταση ή ηθελημένα εξαπατούσαν τον Ελληνικό λαό προσπαθώντας να παρατείνουν τη λήψη των πιο επώδυνων μέτρων (plan B) για τον Ιούνιο.

Είναι στα όρια του ιλαροτραγικού πλέον να θέλει να παρουσιαστεί ως εθνικά υπεύθυνη μια κυβέρνηση που κατόρθωσε σε 2 μήνες, και χωρίς κάποιο επιπλέον απρόσμενο γεγονός να επηρεάζει τον προγραμματισμό της, να πετύχει μια απόκλιση της τάξης του 2% του ΑΕΠ (4.8 δις). Μπορεί το φράγμα του ποταμού να άνοιξε με τις κινήσεις της ΝΔ, τα νερά όμως συσσωρεύονταν επί χρόνια και ο ικανός διαχειριστής επιχειρεί να ορθώσει προστατευτικά αναχώματα το συντομότερο. Δεν αφήνει, με την έλλειψη δράσης. τα ορμητικά νερά να πλημμυρίσουν τις όχθες και κατόπιν προτρέπει τους κατοίκους της περιοχής να την εγκαταλείψουν. Δυστυχώς για τον τόπο αυτό ακριβώς έπραξε το ΠΑΣΟΚ.

Η Κομισιόν μοιάζει σήμερα να θέλει να μας τιμωρήσει παραδειγματικά, οδηγώντας τη χώρα σε παρατεταμένη ύφεση που θα μας επαναφέρει στην προ ΟΝΕ οικονομική μας κατάσταση. Με τον τρόπο της μας δείχνει ότι θεωρεί λαθεμένη και βιαστική την αποδοχή εισόδου της χώρας μας στο κοινό νόμισμα και με συμβολικές κινήσεις περικοπής μισθών στους δημοσίους υπαλλήλους θέλουν να δοθεί ένα μήνυμα για την αναποτελεσματικότητα του υπέρογκου δημόσιου τομέα μας. Εάν όμως ενδιαφέρονταν πραγματικά για την ευημερία της χώρας μας θα επέτρεπαν την χρονικά μακρύτερη δημοσιονομική προσαρμογή (4 χρόνια) επιτρέποντας μέσω της ανάπτυξης τη συλλογή περισσοτέρων εσόδων, ελέγχοντας όμως πιεστικά την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών που θα άλλαζαν για πάντα την εικόνα και τον τρόπο λειτουργίας του τόπου. Μοιάζει παράλογο να εμμένουν στην περικοπή των βασικών επιδομάτων (Χριστουγέννων, Πάσχα, διακοπών) με όφελος 1 δις ευρώ, τη στιγμή που το ΠΑΣΟΚ προωθεί μια ακρωτηριασμένη ρύθμιση για τα κλειστά επαγγέλματα αποκλείοντας τα σημαντικότερα από αυτά, όταν η πλήρης απελευθέρωση θα επέφερε 1,5-2% του ΑΕΠ σχεδόν όσα και το συνολικό πακέτο του plan B!!

Μοιάζει επίσης εξαιρετικά ύποπτο το γεγονός ότι επιλέχθηκε αυτή η πρωτοφανής συγκυρία, για να ψηφισθεί μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, το νομοσχέδιο για τη χορήγηση ιθαγένειας στους μετανάστες. Ενώ τίποτα από τις βαρύγδουπες προεκλογικές εξαγγελίες δεν προωθείται νομοθετικά (πράσινη ανάπτυξη, στήριξη στην παιδεία και την έρευνα, ενίσχυση της γεωργίας) η συγκεκριμένη ρύθμιση που δεν ήταν καν στις βασικές προτεραιότητες του ΠΑΣΟΚ έρχεται ασμένως προς ψήφιση. Τι είναι αυτό που προτρέπει την κυβέρνηση σε μια διχαστική επιλογή όταν οι συγκυρίες απαιτούν τη μεγαλύτερη δυνατή κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη;

Κων/νος Μανίκας
Οικονομολόγος - Ψυχολόγος