Στα πλαίσια μιας διαχρονικά αντιδραστικής κοινωνίας σε κάθε καινοτόμα κίνηση αλλά και των δυσκίνητων κομματικών μηχανισμών που συχνά, με χαρακτηριστική καθυστέρηση αντιλαμβάνονται κι ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των κοινωνικών και τεχνολογικών εξελίξεων, η παρουσίαση του Γραμματέα Νέων Τεχνολογιών, Έρευνας & Καινοτομίας Μανούσου Βολουδάκη και των συνεργατών του, στην Πολυθεματική Συνδιάσκεψη, υπήρξε ιδιαίτερα ενθαρρυντική. Παρουσιάστηκαν καινοτόμες προτάσεις κομματικής παρουσίας με διευρυμένες δυνατότητες έκφρασης του πολίτη και διασύνδεσης του με τα πολιτικά δρώμενα που αναμένεται η περαιτέρω εξειδίκευση κι η εκτέλεση τους.

Ήταν ένα μήνυμα ελπίδας για όσους, και ιδιαίτερα τις νέες γενιές, συνειδητοποιούν ότι η εκτίναξη της χρήσης του διαδικτύου, των ιστολογίων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διαμορφώνουν ένα άλλο επίπεδο και για την πολιτική επικοινωνία και την κομματική προβολή. Ένα επίπεδο συνεχούς διαδραστικότητας, απόλυτης ελευθερίας έκφρασης, απεριόριστων δυνατοτήτων αυτο-οργάνωσης και δραστηριοποίησης.

Αυτή η ειλικρινής και φιλότιμη προσπάθεια όμως προσκρούει σε δομικές οργανωτικές και διαχειριστικές αντιφάσεις στην αντίληψη του πολιτικού μας συστήματος για τη φύση και το ρόλο των νέων αυτών μέσων.

• Η διπλή υπόσταση του διαδικτύου (μέσο επικοινωνίας – επιχειρηματικό και οικονομικό εργαλείο) απαιτεί και διαφορετική προσέγγιση για κάθε χρήση του. Είτε με την διοικητική αυτονόμηση του τομέα είτε με την υπαγωγή του επικοινωνιακού κομματιού του (κοινωνικά δίκτυα κλπ) στην αντίστοιχη Γραμματεία.

Η ένταξη της κομματικής διαχείρισης αυτού του χώρου σε μια Γραμματεία με ευρύτερο οικονομικό, αναπτυξιακό αντικείμενο προκρίνει και στο θέμα του διαδικτύου την ενασχόληση κυρίως με τη δεύτερη χρήση του (ανάπτυξη υποδομών, διεύρυνση ευρυζωνικότητας, επιχειρηματικές χρήσεις).

Αυτό ενέχει τον κίνδυνο να υποβαθμιστεί σε επίπεδο χρονικής και ποιοτικής αφοσίωσης η ενασχόληση με την πρώτη, και πολιτικά κυριότερη φύση του διαδικτύου. Μια φύση που για να αποτυπωθεί εύστοχα θα πρέπει να ανατρέξουμε σε κοινωνιολογικές, ψυχολογικές κι επικοινωνιακές αναλύσεις (πολιτικό μάρκετινγκ). Είναι προφανώς λοιπόν εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει πλήρως οργανωμένη κομματική προσέγγιση για το μέρος της πολιτικής επικοινωνίας που αφορά το διαδίκτυο, χωρίς να συνυπολογιστούν όλοι αυτοί οι παράγοντες.

Αυτή η υποβάθμιση έγινε εμφανής στη Συνδιάσκεψη όταν πέρα από τις ενδιαφέρουσες εισηγήσεις του Γραμματέα και του Αναπληρωτή του, η δεύτερη επικεντρωμένη σε τεχνικά ζητήματα (λειτουργία portal), δεν υπήρξε καμιά περαιτέρω ομιλία εξειδικευμένου επιστήμονα που να προσεγγίσει τις προαναφερθείσες πλευρές του αντικειμένου. Ούτε φυσικά ζητήθηκε προκαταβολικά από κάποιους πολίτηες ώστε να υπάρχει χρόνος προετοιμασίας, να εκθέσουν την εμπειρική οπτική τους, όπως είχε αποφασισθεί να συμβαίνει σε κάθε Προσυνέδριο.

• Tο διαδίκτυο είναι ένα αχανές μέσο, δεν μπορεί όμως να έχει μια αχανή κομματική διαχείριση. Ως μέσο επικοινωνίας διαθέτει αυτόματα, περισσότερους ίσως αλλά υπαρκτούς καθοδηγητές της κοινής γνώμης (Opinion Leaders). Η αμεσότητα του μάλιστα ανεβάζει κατακόρυφα την πολλαπλασιαστικότητα του μηνύματος.

Η έκφραση στον κυβερνοχώρο φυσικά και δεν μπορεί να ελεγχθεί από κανέναν κι αυτή ακριβώς η δυνατότητα ανεμπόδιστης έκθεσης ιδεών κι ανταλλαγής απόψεων κι επιχειρημάτων, είναι η μεγάλη δύναμη του. Ιδιαίτερα τα κοινωνικά δίκτυα (facebook, twitter, myspace κλπ), κυρίως μάλιστα το πρώτο από αυτά που είναι και το μαζικότερο σε συμμετοχή (2 εκατομμύρια λογαριασμοί στην Ελλάδα) αποτελούν κύριο μέσο διαλόγου, πρωτίστως των νεότερων, δυναμικών, υψηλού μορφωτικού επιπέδου κοινωνικών ομάδων.

Σε συνδυασμό με τα ιστολόγια στα οποία όλο και περισσότεροι καταφεύγουν για εναλλακτική πληροφόρηση και πρωτότυπες πολιτικές αναλύσεις, συνιστούν ένα άλλο επικοινωνιακό πλαίσιο, στο οποίο το κόμμα οφείλει να αναλογιστεί τους τρόπους για να προβάλλει συντονισμένα και ευρύτατα τα επιχειρήματα της.

Είναι ήδη εμφανές πόσο εύκολα μπορεί να καθοδηγηθεί η κοινωνία σε συγκεκριμένες επιλογές, παρασύροντας και αρκετούς οπαδούς της ΝΔ, όταν δεν υπάρχει στοχευμένη προώθηση των θέσεων της (πχ ζήτηση δημοψηφίσματος για το μεταναστευτικό, θεωρίες χρεοκοπίας & επαναφορά στη δραχμή, ιδεολογικό στίγμα, αίσθηση ανυπαρξίας θέσεων σε διάφορα ζητήματα κλπ).

• Ο στόχος φυσικά και δεν είναι ο έλεγχος και η προπαγάνδα. Τα ερεθίσματα όμως οφείλουν να καταγράφονται ευκρινώς, όπως κι οι αντιδράσεις, ώστε να υπάρχει στοχευμένη, εξειδικευμένη επέμβαση.

Προφανώς αυτή δεν μπορεί να προέλθει από άτομα με έλλειψη γνώσεων για το κάθε αντικείμενο, πολιτικής παιδείας και ταύτισης με τις θέσεις του Προέδρου, αφού ελλοχεύει ο κίνδυνος της δημιουργίας μια εικόνας ανικανότητας άμεσης άρθρωσης επιχειρημάτων κι αντιφατικών προσεγγίσεων, μέσω θεωρητικών εθελοντών οι προθέσεις, η διάθεση & διάρκεια ενασχόλησης και κυρίως η ποιότητα της παρέμβασης τους είναι αμφισβητήσιμη.

• Ο σημαντικός ρόλος των υπευθύνων διαδικτύου στις ΝΟΔΕ και τις Τ.Ο. και η κεντρική διοίκηση του αντικειμένου.

Προς επίρρωση των προηγούμενων, ο ρόλος των κατά τόπους υπευθύνων θα είναι νεφελώδης κι εν πολλοίς αναποτελεσματικός αν δεν υπάρχει γρήγορη, συνεχής επαφή και μ’ ένα κεντρικό σώμα διαχείρισης. Αυτή θα αφορά μια ομάδα Opinion Leaders ανά ευρύτερο τομέα (οικονομικά, εσωτερικά, εξωτερικά, κοινωνικά κλπ) για να δίνονται οι κατάλληλες κατευθύνσεις εκτός κι αν η κάθε γραμματεία διαθέτει υπεύθυνο διαδικτύου που θα αναλαμβάνει το αντίστοιχο έργο για τον τομέα του. Σε αυτή την περίπτωση βέβαια η συνεννόηση θα είναι πιο δύσκολη κι ο συντονισμός ανύπαρκτος αφού δεν θα υπάρχει στενή επαφή και συνεργασία ανάμεσα τους.

• Η δημιουργία ομάδων διαλόγου στο facebook με βάση κοινά χαρακτηριστικά (ηλικιακά, επαγγελματικά και κυρίως γεωγραφικά), είναι μια χρήσιμη μέθοδος αυτο-οργάνωσης που ήδη λειτουργεί, έχει όμως τους περιορισμούς και τις ιδιομορφίες της.

Ομάδες και σελίδες υποστήριξης λειτουργούν ήδη πολλές και η προσωπική πρωτοβουλία και το μεράκι κάποιων μελών έχει κατορθώσει να δημιουργήσει κομματικούς, ιδεολογικούς πυρήνες που αναπαράγουν επιχειρήματα, ομιλίες, αναλύσεις από ιστολόγια, ενισχύοντας τον λόγο της παράταξης. Το αντιφατικό είναι ότι παρ’ όλες τις θετικές προθέσεις, η επίσημη σελίδα της ΝΔ στο facebook με περίπου 14000 μέλη, υπολειτουργεί, η συμμετοχή και τα σχόλια είναι περιορισμένα, η ενημέρωση με ειδήσεις είναι μηδαμινή, αφήνοντας επί μέρες προσβλητικές ή άσχετες αναρτήσεις που δίνουν μια απαξιωτική εικόνα αδιαφορίας για τη διαδικτυακή παρουσία του κόμματος.

Στο διαπροσωπικό επίπεδο οι πυρήνες επικοινωνίας έχουν μια διαβάθμιση που χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης. Κάποιοι διαθέτουν μια περιστασιακή παρουσία με φίλους συνήθως λίγες δεκάδες ή σπανίως εκατοντάδες, με διάθεση πιο οικογενειακής ή επαγγελματικής δικτύωσης και σποραδικής ιδεολογικής εμπλοκής. Εκεί μπορεί να λειτουργήσει κάπως η λογική των μικρών πυρήνων το πολιτικό ενδιαφέρον όμως δεν είναι όμως βασική τους προτεραιότητα.

Από την άλλη υπάρχουν κι αυτοί που συμμετέχουν ενεργά, σχεδόν καθημερινά, με αρκετές εκατοντάδες και χιλιάδες φίλους που δεν μπορούν εκ των πραγμάτων και της σύστασης του κύκλου τους, να περιορίζουν το ρόλο τους σε τοπική ή επαγγελματική επιχειρηματολογία. Οφείλουν να αναπαράγουν στέρεα επιχειρήματα, συγκροτημένο κεντρικό πολιτικό λόγο επί της επικαιρότητας, δημιουργώντας κλίμα υπέρ των παραταξιακών προτάσεων, μεταφέροντας όπου χρειάζεται, βασικές κομματικές θέσεις και σε εκλαϊκευμένη μορφή. Προφανώς όπως αναφέραμε πιο πάνω η επιτυχία αυτή προϋποθέτει ένα επίπεδο γνώσεων και την αλληλεγγύη και συνεπικουρία άλλων διαδικτυακών φίλων.

• Το αναβαθμισμένο portal αποτελεί μια τομή στη διαδραστικότητα με τον πολίτη (η χρήση προσωπικού κωδικού για διαχείριση του λογαριασμού σου και την ευρεία χρήση ηλεκτρονικών δημοψηφισμάτων είναι πάγια πρόταση), ενέχει όμως και κίνδυνο μετατροπής σε μέσο χειραγώγησης και ελιτίστικης προσέγγισης.

Η διαβάθμιση στην πρόσβαση των υπηρεσιών του portal μπορεί να δώσει την αίσθηση της κατηγοριοποίησης και υποβάθμισης στα μέλη, δημιουργώντας την εντύπωση κλειστών κομματικών κύκλων. Η υπαρκτή ανάγκη για διαφοροποίηση στην πρόσβαση σε συγκεκριμένες πληροφορίες μπορεί να γίνει με άλλους, λιγότερο εν δυνάμει προβληματικούς τρόπους.

Κάτι αντίστοιχο ισχύει και με τη διάθεση δημιουργίας ενός είδους prive facebook, για τα μέλη του κόμματος που μάλλον θα δημιουργήσει αντανακλαστικά αυτοπεριχαράκωσης παρά ανοίγματος στην κοινωνία, αφού στόχος οφείλει να είναι η προσέλκυση νέων μελών κι όχι η απλή ανακύκλωση επιχειρημάτων σε ένα ακραιφνώς κομματικό ακροατήριο.

Το site του Δημοκρατικού κόμματος των ΗΠΑ προτρέπει στη δημιουργία κάθε είδος ομάδας μέσω της ιστοσελίδα του, με αποτέλεσμα εκτός από λίγα ουσιαστικά γκρουπ με αντικείμενο διαλόγου, οι υπόλοιπες από τις πλέον των 12000 συνολικά ομάδων να αποτελούνται ακόμα κι από ένα μέλος, δίνοντας μια γραφική εικόνα στο εγχείρημα. Προσέξτε την αντίφαση. Η προσωπική σελίδα του Ομπάμα στο facebook έχει 9 εκατομμύρια μέλη, ενώ η αντίστοιχη του Δημοκρατικού κόμματος μόλις 90000 μέλη.

• Το διαδίκτυο σε σχέση με τα συμβατικά μέσα, από τα οποία η ΝΔ δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ με ιδιαίτερη συμπάθεια, προσφέρει υπό συνθήκες εξαιρετικές δυνατότητες μαζικού πολιτικού αγώνα.

Ενώ ξοδεύονται εκατομμύρια ευρώ σε κλασικά μέσα προβολής (διαφήμιση, έντυπα, τηλεόραση), στηριζόμενοι συχνά σε αμφίβολα αποτελέσματα δημοσκοπήσεων και συμπεράσματα μικρού μεγέθους target groups, αγνοούνται οι διαθέσεις και οι καθημερινές αντιδράσεις εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών στο διαδίκτυο. Μια πιο επιστημονική προσέγγιση του φαινομένου θα μπορούσε να προσφέρει άμεσες πληροφορίες για τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις συμφωνίες και διαφωνίες της κοινωνίας.

• Ο Αντώνης Σαμαράς έχει κάνει συχνές αναφορές στον κόσμο του διαδικτύου, τις απεριόριστες δυνατότητες του και τις προοπτικές κεντρικού του ρόλου στο πολιτικό γίγνεσθαι.

Είναι χαρακτηριστική η επισήμανση του στην ομιλία στο ΣΕΦ για την έναρξη των Προσυνεδριακών διαδικασιών, όταν μιλώντας για τις αξίες και του άξιους, τόνισε ότι στον εντυπωσιακό νέο κόσμο του διαδικτύου «θα βρούμε ακόμα περισσότερους άξιους». Ο Πρόεδρος έχει αποδείξει τη διάθεση του για ριζική ανανέωση σε δομές και πρόσωπα, του πολιτικού σκηνικού, κι είναι σίγουρο ότι οι επιλογές του στην επικοινωνιακή διαχείριση του διαδικτύου και όλες τις εναλλακτικές μορφές προώθησης του πολιτικού λόγου, θα είναι οι πιο αποτελεσματικές για το σήμερα και κυρίως το αύριο της παράταξης.

Κων/νος Μανίκας
Οικονομολόγος - Ψυχολόγος