Συνεπαρμένοι όλοι μας στον κυκεώνα των οικονομικών αναταράξεων και της αβεβαιότητας για τις μελλοντικές εξελίξεις, αδυνατούμε να απορροφήσουμε σε όλη τους την έκταση τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας και μοιάζουν να οριοθετούν ένα νέο γεωπολιτικό πλαίσιο στην ευρύτερη περιοχή μας. Η πομπώδης επίσκεψη των Τούρκων αξιωματούχων με τις αντιφατικές εξαγγελίες της, το τραγικό συμβάν με το θάνατο αθώων ανθρώπων της αποστολής βοήθειας στη Γάζα (πέρα από τον προφανή Τουρκικό σχεδιασμό), και οι Αμερικανικές πιέσεις για εξεύρεση λύσης στο Σκοπιανό, ώστε να προχωρήσει άμεσα η είσοδος όλων των χωρών των Δ.Βαλκανίων σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε., είναι απλά τα πιο σημαντικά από αυτά. Οι τέσσερις «ρηγάδες» μπαλαντέρ υπάρχουν αρκετοί όπως η Κίνα, κι η Ρωσία, που καθορίζουν το τελευταίο διάστημα την τάση των εξελίξεων είναι οι ΗΠΑ, η Τουρκία, το Ισραήλ και το Ιράν.

Η Τουρκία παρά τις χρόνιες ευρείες εσωτερικές κοινωνικές αντιθέσεις, τις αντεγκλήσεις των Κεμαλιστών με τους Ισλαμιστές για το ύφος του κοσμικού κράτους, την αδυναμία της κυβέρνησης να ελέγξει ακόμα πλήρως την επέμβαση του στρατού στη διαχείριση της πολιτικής εξουσίας αλλά και το διαρκώς ανοικτό ζήτημα της υπόστασης των Κούρδων, εκτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον σχέδιο διεύρυνσης της επιρροής της στις γειτονικές της περιοχές. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και ο καταιγισμός «φιλίας» προς την Ελλάδα που πέρα από το θεμιτό οικονομικό, επενδυτικό πεδίο, περιελάμβανε προτάσεις για αμοιβαίο αφοπλισμό αεροσκαφών, εξίσωση των δικαιωμάτων και του ρόλου του οικουμενικού Πατριάρχη με τον μουφτή στη Θράκη, προοπτική διευθέτησης του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας στη Χάγη αλλά και την υπογραφή μιας σειράς μνημονίων με εξέχων αυτό σχετικά με τα θέματα Παιδείας που με την πρόφαση της εξομάλυνσης των ιστορικών μας αντιθέσεων, αναγνωρίζουν «δικαιώματα» της μουσουλμανικής μειονότητας (διδασκαλία Τουρκικής γλώσσας), που άπτονται της εθνικής ταυτότητας της.

Με τον αέρα μιας σημαντικής, υπό ισχυρή ανάπτυξη οικονομίας, μιας χώρας που αποκτά ερείσματα και ευρύτερο ρόλο με στρατηγικές συνεργασίες με τη Ρωσία (ενεργειακά), τη διαμεσολαβητική εμπλοκή στο θέμα του πυρηνικού εξοπλισμού του Ιράν, την αναβάθμιση των σχέσεων της με τις λοιπές Βαλκανικές χώρες, ιδιαίτερα με όσες την ενώνουν θρησκευτικές και πολιτισμικές καταβολές, τις βλέψεις για ενεργή συμμετοχή στη διευθέτηση περιφερειακών ζητημάτων (Μεσανατολικό), σχεδόν απαίτησε από τη χώρα μας, που θεωρεί πλέον οικονομικά και διαπραγματευτικά αδύναμη στο διεθνές διπλωματικό παιχνίδι, να προστρέξει σε διευθέτηση όλων των ανοικτών ζητημάτων, διατηρώντας την αναχρονιστική λογική του casus beli ως προμετωπίδα της πολιτικής της. Η δική μας χλιαρή αντίδραση με μια ενδόμυχη τάση συμβιβαστικών επιλογών με το πρόσχημα της μείωσης των υπέρογκων αμυντικών δαπανών και της εξομάλυνσης των σχέσεων με τους γείτονες μας, ανεξάρτητα ίσως των μακροπρόθεσμων συνεπειών, δείχνει μια κόπωση στη διαχείριση των εθνικών μας θεμάτων που δεν γνωρίζουμε αν οφείλεται σε αλλαγή ιεράρχησης λόγω συνθηκών (όχι ότι αυτό είναι επαρκής δικαιολογία) ή απλά αποτελεί την πάγια κυβερνητική στρατηγική.

Εξαιρετικής «έμπνευσης», για την Τουρκική εξωτερική πολιτική, με ανθρώπινο όμως φόρο τιμής χάρη στη γνωστή άτεγκτη, επιθετική Ισραηλινή φιλοσοφία σε θέματα ασφαλείας, ήταν κι η προσπάθεια να καπηλευθεί την διάθεση κάποιων, μεταξύ αυτών και μερικών Ελλήνων, να προσφέρουν άδολα τη βοήθεια τους σε έναν καταπιεσμένο λαό όπως οι Παλαιστίνιοι, ανεξάρτητα αν κατά καιρούς έχουν υπάρξει αγριότητες και από τα δυο αντιμαχόμενα μέρη με θύματα συχνά αθώους πολίτες. Η Τουρκική ηγεσία κατόρθωσε χρησιμοποιώντας ένα ζήτημα, το Παλαιστινιακό, που κινητοποιεί συναισθηματικά ευρύτατα λαϊκά στρώματα ανά την υφήλιο, να αναδείξει εντονότερα την αναμενόμενη με βάση την έως τώρα αντιμετώπιση του ζητήματος από το Ισραήλ, ιδιαίτερα από μια αρκετά εθνικιστική κυβέρνηση όπως αυτή του Νετανιάχου. Φυσικά και η περαιτέρω ανάδειξη αυτού του Ισραηλινού προσωπείου δεν έχει να κάνει με την άδολη, ειλικρινή διάθεση της Τουρκίας για τη δίκαιη λύση του χρονίζοντος θέματος. Ήταν απλά μια χρυσή ευκαιρία, ώστε από τη μια να αναδείξει τη δική της δυνατότητα ανάμειξης ως εγγυήτριας δύναμης της «ειρήνης» στην περιοχή, σε μια χρονική φάση μάλιστα όχι άριστων σχέσεων ανάμεσα σε Ισραήλ – ΗΠΑ, κι από την άλλη να δώσει επιχειρήματα σε όσους από τον Αραβικό κόσμο, ακόμα και το Ιράν, καταγγέλλουν την Ισραηλινή επιθετικότητα, για να δικαιολογήσουν τις δικές τους αμυντικές ή μη κινήσεις.

Οι ΗΠΑ από την πλευρά τους, όσο κι αν αποτελούν σταθερούς συμμάχους του Ισραήλ, συνειδητοποιούν ότι το αδιέξοδο της συνεχούς ευθείας αντιπαράθεσης με τον Αραβικό κόσμο, μέσα από υπαρκτές ή ανύπαρκτες θεωρίες τρομοκρατίας, οπότε αναζητούν νέες συμμαχίες και ισορροπίες ικανές να τις απεγκλωβίσουν από το κόστος και την τόσο έντονη πολιτική εμπλοκή σε αυτό το ζήτημα. Σε μια περίοδο που οι προτεραιότητες της Αμερικανικής κυβέρνησης είναι εμφανώς προσανατολισμένες προς τα εσωτερικά οικονομικά, ασφαλιστικά και άλλα ζητήματα, το πάντα σημαντικό πεδίο της εξωτερικής πολιτικής αρχίζει να αποκτά πιο ρεαλιστικά χαρακτηριστικά. Σε αυτό το περιβάλλον η Τουρκία διεκδικεί το διευρυμένο ρόλο της Μουσουλμανικής δύναμης ανάσχεσης και διαχείρισης των ιδιαιτεροτήτων του Αραβικού κόσμου. Όταν μάλιστα αντιμετωπίζει ακόμα ισχυρές αντιδράσεις στην προοπτική πλήρης ένταξης της στη Ε.Ε., σε μια στιγμή που και οι Ευρωπαϊκοί μηχανισμοί κάνουν ότι μπορούν για να αποδείξουν την αναποτελεσματικότητα τους.

Τις τελευταίες ημέρες ανακινείται και πάλι, μέσω φημολογιών, και το άλλο σημαντικό εθνικό μας θέμα, αυτό της ονομασίας των Σκοπίων. Ακούγεται έντονα ότι οι ΗΠΑ πιέζουν και τις δυο πλευρές, για τους γνωστούς λόγους της ένταξης των Δ.Βαλκανικών χωρών σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, να αποδεχτούν ως λύση το «Δημοκρατία της Μακεδονίας του Βαρδάρη». Πέρα από το κατά πόσο το συγκεκριμένο όνομα μπορεί να γίνει αποδεκτό από την Ελληνική πλευρά με την λογική του γεωγραφικού προσδιορισμού, παραμένουν μονίμως αναπάντητα, μερικά εξίσου αν όχι περισσότερο σημαντικά ζητήματα. Ποια θα είναι η χρήση του ονόματος; Ποια η εθνικότητα και η γλώσσα που θα αναφέρουν ως δική τους οι γείτονες μας (εδώ εδράζεται κι ο πυρήνας των αλυτρωτικών διαθέσεων με τη λογική της ιστορικής και πολιτισμικής συνέχειας); Θα πιεστούμε αποδεχτούμε αυτή τη λύση, παραπέμποντας τις περαιτέρω κρίσιμες διευκρινήσεις στις καλένδες, ως αρχική επιλογή για την απεμπλοκή του θέματος από τις συνθήκες εισδοχής των Σκοπίων στους διεθνείς οργανισμούς;

Κων/νος Μανίκας
Οικονομολόγος - Ψυχολόγος