Οι ανακοινώσεις για βελτίωση στους ρυθμούς ανάπτυξης των ισχυρών της Ευρωζώνης (κυρίως λόγω της αύξησης των Γερμανικών εξαγωγών) και τα θετικά τεστ κοπώσεως των μεγάλων τραπεζικών ομίλων έδωσαν μια αρχική αίσθηση αισιοδοξίας για το μέλλον της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Την ίδια στιγμή η χώρα μας δέχεται πέρα από παρατηρήσεις και κάποιους επαίνους από τους αξιωματούχους της Τρόικας για την, έστω πλασματική, επίτευξη των στόχων για τη μείωση του ελλείμματος (το πρώτο εξάμηνο). Είναι άραγε τόσο θετικές οι εξελίξεις για την Ευρωζώνη, η Ελληνική οικονομία βαδίζει προς την έξοδο της από τους περιορισμούς του μνημονίου, πως κινείται συνολικότερα η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα και πως μπορεί να επηρεάσει τα τεκταινόμενα και στον τόπο μας;

Η πραγματικότητα δυστυχώς, τόσο σε διεθνές όσο και σε τοπικό επίπεδο, είναι πολύ πιο θολή και ασταθής από την ειδυλλιακή εικόνα που αποτυπώθηκε πιο πάνω. Η ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας και «Μέκκα» του χρηματοπιστωτικού συστήματος (άλλωστε από εκεί ξεκίνησε το ντόμινο της κρίσης), οι ΗΠΑ, εμφανίζουν σημαντικά μειωμένη βιομηχανική δραστηριότητα, διεύρυνση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου λόγω αυξήσεως των εισαγωγών και έκρηξη της ανεργίας, το τραπεζικό τους σύστημα παρά τα γενναία προγράμματα στήριξης παραμένει ασταθές και το δημόσιο χρέος αυξάνει επικίνδυνα. Ταυτόχρονα το φάντασμα του αποπληθωρισμού με τον κίνδυνο της επανόδου σε ένα φαύλο κύκλο νέας ύφεσης πλανάτε πάνω από την Αμερική.

Η Κινεζική οικονομία επιβραδύνει και οι επενδύσεις περιορίζονται σημαντικά (η φούσκα των ακινήτων θα σπάσει σύντομα). Άλλωστε η Κίνα πλησιάζει στην περίοδο εκείνη που το μοντέλο του εξαιρετικά φθηνού προϊόντος εξαντλείται και θα πρέπει να αναδιαμορφωθεί, ενώ και η αποτύπωση των οικονομικών της στοιχείων εμπεριέχουν μελανά σημεία. Η Ευρώπη από την άλλη, έχει να αντιμετωπίσει σημαντικά δομικά ζητήματα στη λειτουργία της και τις αντιφάσεις ανάμεσα στις μεγάλες οικονομίες και την περιφέρεια, ενώ παραμένει επικίνδυνα βυθισμένη στην υπερχρέωση και το τραπεζικό της σύστημα είναι εξαιρετικά ασταθές προσφέροντας περιορισμένες δυνατότητες πίστωσης στην αγορά. Η σταθερότητα στην Ιαπωνία κινδυνεύει λόγω του ισχυρού γιεν και η αισιοδοξία για στήριξη της παγκόσμιας ανάπτυξης από τις αναδυόμενες δυνάμεις (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία) είναι αίολη.

Πολλοί μάλιστα μιλούν για την πιθανότητα να εμφανιστεί το φαινόμενο της διπλής ύφεσης (τύπου W) με επάνοδο στην αρνητική ανάπτυξη, αν και το πιθανότερο είναι ο πλανήτης συνολικά να περάσει μια παρατεταμένη φάση σταθερής ύφεσης (τύπου L) όπου τα δεδομένα θα μένουν σταθεροποιημένα σε ένα χαμηλό σημείο, με ανεπαίσθητες βελτιώσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν υπάρχουν συνθήκες άμεσης αναδόμησης της παραγωγικής διαδικασίας (νέοι μέθοδοι παραγωγής, καινοφανείς τεχνολογικές εξελίξεις κλπ), τέτοιες που να επιτρέπουν την υπερκάλυψη των ρυθμών αύξησης του χρέους, ώστε η οικονομία να αρχίσει να αναθερμαίνεται χωρίς την τεχνική υποστήριξη των κρατικών πακέτων.

Η Ελλάδα βιώνει μια παραδοξολογία που πιθανότατα θα την οδηγήσει σε μεγαλύτερα αδιέξοδα τα επόμενα χρόνια. Αυτή οφείλεται στην εντελώς λάθος αποτύπωση της παραγωγικής μας διαδικασίας, της διάρθρωσης της, των περιορισμών της, των ανορθολογισμών της αλλά και της νοοτροπίας των Ελλήνων (επιχειρηματικών, εργαζομένων, καταναλωτών) από τους «συμβούλους»¨της Τρόικας. Προσκολλημένοι σε πρακτικές και πολιτικές που χρησιμοποιούσαν σε χώρες του τρίτου κόσμου ή πρώην σοσιαλιστικές χώρες με ανεπαρκείς οικονομικές δομές που βρίσκονταν όμως σε φάση πλήρους ανασχεδιασμού του οικονομικού τους μοντέλου, σχεδόν από το μηδέν, ή που μπορεί ενίοτε να χρησιμοποιούν σε περιόδους κρίσης οι ώριμες οικονομίες που έχουν λύσει εδώ και δεκαετίες τα διαρθρωτικά τους ζητήματα, πρότειναν στη χώρα μας ως λύση τη λογική του αποπληθωρισμού.

Ο θεωρητικός στόχος ήταν η πέραν του φυσιολογικού γρήγορη μείωση του ελλείμματος αδιαφορώντας για την εξέλιξη του χρέους, που μετά το πέρας της «βοήθειας» από την Τρόικα, θα έχει εκτοξευθεί σε τέτοια ύψη που δεν θα μας επιτρέπει την εύρυθμη προσφυγή μας στις αγορές για εξυπηρέτηση των δανειακών αναγκών. Μικρότεροι μισθοί, μειωμένη κατανάλωση άρα και χαμηλότερες τιμές! Θεωρητικά ναι, σε πολύ ανώριμες ή εξαιρετικά ώριμες οικονομίες. Σε αρτηριοσκληρωτικές οικονομίες, εξαιρετικά κατακερματισμένες και με πολύ μεγάλο ποσοστό αυτοαπασχολούμενων (άρα οι οικονομίες κλίμακος δεν λειτουργούν και η επιβίωση στην αγορά συχνά επιβάλλει την εμμονή σε υψηλές τιμές πέρα από τα θεωρητικά δεδομένα) καταλήγει να είναι προτιμότερη η λύση του «λουκέτου» παρά η άμεση προσαρμογή των τιμών. Με αυτή τη λογική οδηγηθήκαμε στη μέγγενη του στασιμοπληθωρισμού (με έναν τεράστιο πληθωρισμό με την υπαγωγή βασικών προϊόντων σε ΦΠΑ 23% θα εκτοξευθεί κοντά στο 7%) που απομιζεί το εισόδημα των πολιτών, χωρίς ταυτόχρονα να επιτρέπει λόγω της μειωμένης κατανάλωσης να επιτευχθούν και οι δημοσιονομικοί στόχοι. Έτσι καταλήγουμε αποζητώντας κάθε λίγο και λιγάκι νέες πηγές εισόδων, σε ένα άνυδρο και στεγνό τοπίο!!

Η κυβέρνηση δεν διεκδίκησε μια ομαλότερη προσαρμογή και οι επιτηρητές μας δεν ενδιαφέρθηκαν για την άμεση και ισόποση τόνωση της αγοράς, ώστε να περιοριστεί η ύφεση. Τώρα αρχίζουν οι πάντες να συνειδητοποιούν το αδιέξοδο της ακολουθούμενης πολιτικής (ακόμα και κάποιοι που στήριξαν την ψήφιση του μνημονίου, ανακαλούν!!) αλλά ο δρόμος προς τη βαθιά ύφεση χωρίς επιστροφή που έχει διαλέξει η κυβέρνηση είναι δύσκολο να αντιστραφεί ακόμα κι αν με καθυστέρηση ενός έτους ανακοινωθούν αναπτυξιακές ενέσεις. Ήδη το πολυδιαφημιζόμενο πρόγραμμα μέσω του ΤΕΜΠΜΕ για την αποπληρωμή ασφαλιστικών εισφορών κλπ δεν προχωρά λόγω της διστακτικότητας των τραπεζών για τη χορήγηση πιστώσεων.

Το κλίμα απογοήτευσης που έχει εμπεδωθεί στην αγορά και η ανασφάλεια σε επενδυτικό επίπεδο, δεν επιτρέπουν ακόμα κι αν υπάρξουν πλέον μέτρα τόνωσης της, να έχουν τα ίδια θετικά αποτελέσματα που θα υπήρχαν αν είχαν προωθηθεί ταυτόχρονα με την δημοσιονομική προσαρμογή. Δυστυχώς λησμονούμε, άραγε συνειδητά, ότι ο μόνος τρόπος για να επανέλθουμε επιτυχώς στις αγορές ως χώρα και να δούμε το δημόσιο χρέος να αποκλιμακώνεται, είναι να επιτευχθούν υψηλότατοι ρυθμοί ανάπτυξης ακόμα και πάνω του 5%!!. Εξαιρετικά φιλόδοξος στόχος αλλά είναι ο μοναδικός δρόμος για φυγή προς τα μπρος. Αν η κυβέρνηση είχε εγκαίρως ακούσει τις παραινέσεις της ΝΔ και του Αντώνη Σαμαρά για ισόρροπη δημοσιονομική κι αναπτυξιακή πλευρά στην πολιτική της οι προοπτικές θα ήταν σίγουρα πολύ καλύτερες.

Κων/νος Μανίκας
Οικονομολόγος - Ψυχολόγος