Ο δρόμος για την αναδόμηση των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών έχει πλέον ανοίξει διάπλατα όχι μόνο λόγω της συναινετικής διάθεσης των δυο παρατάξεων εξουσίας για την προώθηση θεμελιωδών αλλαγών, αλλά κυρίως επειδή η ίδια η κοινωνία έστω και με επίπονο τρόπο συνειδητοποίησε τα αδιέξοδα του μεταπολιτευτικού σκηνικού και απαιτεί, ακόμα κι αν δεν είναι απολύτως σίγουρη για το δρόμο που θα πρέπει να ακολουθηθεί, την ριζική αναγέννηση των πολιτικών διαδικασιών. Μια αναγέννηση που δεν μπορεί παρά να προέλθει από την εκ βάθρων ανανέωση του πολιτικού προσωπικού, ώστε αυτό να είναι πλέον αντιπροσωπευτικό των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών και απαιτήσεων, αλλά κι από την αναδιάρθρωση της λειτουργίας των εξουσιών, των βασικών θεσμών του τόπου (εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής) κι όλων των προεκτάσεων τους.

Όσον αφορά τη νομοθετική εξουσία, ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας, θα μπορούσε να αναβαθμιστεί. Χωρίς φυσικά να μετατραπεί η δημοκρατία σας σε Προεδρική, θα έπρεπε να συζητηθεί η δυνατότητα προσφυγής στο λαό για την εκλογή του, ώστε να αποφευχθούν τα κωμικοτραγικά κι υποτιμητικά για το πολιτικό μας σύστημα φαινόμενα του έμμεσου εκβιασμού της αντιπολίτευσης για την προσφυγή σε εκλογές, αναμειγνύοντας τον κορυφαίο παράγοντα σε ανεπίτρεπτα μικροπολιτικά παιχνίδια. Θα του δοθεί επίσης ευρύτατη νομιμοποίηση, ώστε εφόσον του παραχωρηθούν οι ανάλογες αρμοδιότητες να μπορεί να παρεμβαίνει σε κορυφαία ζητήματα μέσα από τη θεσμοθέτηση του συμβουλίου πολιτικών αρχηγών και τη διερεύνηση της δυνατότητα χάραξης εθνικής στρατηγικής πολιτικής σε θέματα που ενώνουν τους ‘Έλληνες πέρα και πάνω από κόμματα, όπως η παιδεία, ο πολιτισμός, η καταπολέμηση της διαφθοράς κλπ.

Από την άλλη το κοινοβουλευτικό έργο έχει άμεση ανάγκη αναβάθμισης, ώστε ο ρόλος των βουλευτών, αυτών που στην πλειοψηφία τους δεν ανήκουν σε αυτό που περιγράφεται ως «σιδηρά μειοψηφία» που κατευθύνει και διαχειρίζεται τις εξελίξεις, να αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του συστήματος μας. Το ασυμβίβαστο της θέσης βουλευτή – υπουργού και το όριο στις επιτρεπόμενες θητείες εκλογής θα μπορούσαν να συμβάλλουν καίρια στη διαρκή ανανέωση του πολιτικού προσωπικού αλλά και τον περιορισμό των φαινομένων διαφθοράς, αφού η συνεχής εναλλαγή προσώπων δρα ανασταλτικά στις μακρόπνοες σχέσεις εξάρτησης επιχειρηματικών και πολιτικών κύκλων. Ταυτόχρονα οι διάφορες επιτροπές θα μπορούσαν να μετατραπούν σε «πυρήνα» ανάπτυξης ιδεών και πολιτικών προτάσεων, εφόσον αποτελούνται από άτομα με γνώσεις στα συγκεκριμένα ζητήματα που θα μπορούν να συνδιαλέγονται δημιουργικά αναζητώντας χρήσιμες λύσεις.

Είναι επίσης προαπαιτούμενο της νέας εποχής μια γενναία συνταγματική μεταρρύθμιση όσον αφορά τον αναχρονιστικό νόμο περί ευθύνης υπουργών και την ασυλία για ποινικά αδικήματα, τον αναδρομικό έλεγχο του πόθεν έσχες των πολιτικών από ανεξάρτητη υψηλού κύρους αρχή, αντίστοιχες αρχές για τον έλεγχο στα δημόσια έργα, τις κρατικών προμήθειες, τη διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, να ανοίξει επιτέλους η συζήτηση για τα όρια της μονιμότητας στον ευρύτερο δημόσιο τομέα (ΔΕΚΟ) και πολλά άλλα.

Όσον αφορά τη μείωση του αριθμού των βουλευτών, διαχρονική πρόταση του Αντώνη Σαμαρά, όσο κι αν έχει πρωτίστως συμβολικό σκοπό, και κάποιοι θεωρούν ότι θα οδηγήσει σε υποεκπροσώπηση την περιφέρεια, είναι γεγονός ότι οι μικρότερες, ευέλικτες ομάδες είναι πάντα πιο λειτουργικές. Άλλωστε μια αναλογικότερη αναδιάταξη του αριθμού των εκλεγέντων βουλευτών ανά περιφέρεια στα πλαίσια μιας πιο διευρυμένης «λίστας επικρατείας» όπως αυτή θα αποτυπώνεται στο νέο εκλογικό νόμο θα μπορούσε να καλύψει τα κενά εκπροσώπησης συγκεκριμένων περιοχών. Θα ήταν φυσικά ευτυχές ο νόμος να συμφωνηθεί διακομματικά και να κατοχυρωθεί συνταγματικά, ώστε να πάψει αν αποτελεί μικροπολιτικό όπλο στα χέρια της εκάστοτε κυβέρνησης αποκαλύπτοντας περαιτέρω την πολιτικό καιροσκοπισμό.

Η διαφθορά κι η συναλλαγή που υποθάλπει η σημερινή πρακτική των τεράστιων περιφερειών στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου συνήθως οι εκλεγέντες καταλήγουν κατά πλειοψηφία σε υπουργικούς θώκους, απαιτείται από την κοινωνία να τελειώσει μια και καλή με το σπάσιμο τους σε μικρές περιφέρειες όχι περισσότερων των 4-5 βουλευτών. Από την άλλη η πλήρης κατάργηση του σταυρού προτίμησης, τη στιγμή που γίνεται προσπάθεια για την ενίσχυση της συμμετοχικής δημοκρατίας (απαραίτητος παράγοντας για την ενίσχυση των θεσμών στη Νέα Μεταπολίτευση), μπορεί θεωρητικά να συμπιέζει τις δυνατότητες «υπόγειων» διασυνδέσεων του πολιτικού κόσμου, περιορίζει όμως σε τέτοιο βαθμό το ρόλο του πολίτη που είναι απολύτως σίγουρο ότι μέσα κι από το γενικευμένο κλίμα απαξίωσης θα οδηγήσει στην πλήρη αδιαφορία και την ευκολότερη κι εντονότερη κοινωνική αντίδραση στις επιλογές ενός συστήματος που δεν θα έχουν καν επιλέξει οι ίδιοι.

Η επιτάχυνση των ρυθμών λειτουργίας και αποτελεσματικότητας της εκτελεστικής εξουσίας, του κυβερνητικού δηλαδή έργου και της διαχείρισης της δημόσιας διοίκησης, αποτελεί ίσως τον αέναο, διαρκώς ανεπιτυχή στόχο του Ελληνικού κράτους. Οι κοινωνικοί και πολιτικοί λόγοι αλλά και οι τρόποι που συνέτειναν στην ανάδειξη της κρατικίστικης αντίληψης σε κυρίαρχη ιδεολογία σε όλα τα επίπεδα, ξεκινώντας από τη δεκαετία του ’80 έχουν αναλυθεί εκτενέστατα κι από εδώ, αυτό που προέχει σήμερα είναι άμεσα εφαρμόσιμες προτάσεις ουσιαστικού εκσυγχρονισμού. Το περιβόητο ευέλικτο κυβερνητικό σχήμα, επαναλαμβανόμενη εξαγγελία κάθε ερχόμενης στην εξουσία παράταξης, είναι πλέον εκ των ων ουκ άνευ.

Ένας βασικός πυρήνας υπουργείων, περίπου δέκα, με έναν ίσως λίγο μεγαλύτερο αριθμό υφυπουργών με ξεκάθαρο διευρυμένο αντικείμενο, αγγίζοντας συνολικά τα 25 άτομα, θα αποτελούσε εξαιρετική λύση Επιπλέον οι γενικοί γραμματείς θα λειτουργούν πλέον ως ουσιαστικοί συμβουλευτικοί και εκτελεστικοί παράγοντες με ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής γι’ αυτό και ιδανικά θα έπρεπε να είναι αποκλειστικά εγνωσμένης αξίας τεχνοκράτες. Απαραίτητη είναι και η δημιουργία υπηρεσιών εσωτερικών υποθέσεων για τη συνεχή αξιολόγηση του παραγόμενου έργου, την επίβλεψη και καταγραφή των ανορθολογισμών και των παρατυπιών στο δημόσιο τομέα, αποτελούμενες όμως από ανεξάρτητους υψηλά αμειβόμενους παράγοντες κι όχι μέλη της ίδιας «κοινότητας» ανθρώπων που καλούνται να αξιολογήσουν.

Από την πλευρά της δικαιοσύνης υπήρξε πάγιο αίτημα του σημερινού Προέδρου της ΝΔ, η εκλογή της ηγεσίας των δικαστικών αρχόντων από την κοιτίδα τους κι όχι η τοποθέτηση τους μετά από ουσιαστικά πολιτική επιλογή και παιχνίδια ισορροπιών. Η πλήρης αποδέσμευση της λειτουργίας του δικαστικού λειτουργήματος από κρατικές παρεμβάσεις και η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη διαχείριση από πλευράς του, των υποθέσεων στις οποίες εμπλέκονται πολιτικά πρόσωπα, θα έδινε στον πολίτη την αίσθηση μιας ειλικρινούς ισονομίας που τόσο έχει ανάγκη μέσα στο κλίμα διαφθοράς και διαπλοκής στο οποίο αναγκάζεται σήμερα να βιώνει την καταπάτηση θεμελιωδών εργασιακών κι ασφαλιστικών δικαιωμάτων του.

Η εκτέλεση όμως όλων αυτών των αλλαγών δεν μπορεί να προχωρήσει και να ελπίζει σε μακροχρόνια αποτελέσματα αν δεν υπάρξει επιτέλους και η ανάλογη εκ βάθρων αναδιοργάνωση και του εκπαιδευτικού μας συστήματος, έτσι όπως το έχουμε περιγράψει στην ανάρτηση "Cayenne, μοντέλα και Ελληνική εκπαίδευση" . Η αναβάθμιση της παιδείας των πολιτών με την κοινωνική και ακαδημαϊκή της διάσταση, αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο, ώστε να μπορούν να εκτελεστούν στην πράξη πολλές από τα μελλοντικές θεσμικές αλλαγές κυρίως όμως έχει να κάνει με τη σταδιακή μετατροπή όλων των νέων ανθρώπων αλλά και των μεγαλύτερων μέσω της δια βίου μάθησης σε συνειδητά ευαισθητοποιημένα. πολιτικά όντα που θα απαιτούν ακατάπαυστα βελτίωση στη λειτουργία της δημοκρατίας μας.

Κων/νος Μανίκας
Οικονομολόγος - Ψυχολόγος