Ιδιαίτερη έκπληξη προκάλεσε σε πολλούς το δημoσίευμα των Financial Times στο οποίο η Αμερικανική κυβέρνηση φαίνεται διατεθειμένη να «παγώσει» την ολοκλήρωση εξοπλιστικών προγραμμάτων προς την Τουρκία, λόγω της επιθετικής στάσης της τελευταίας απέναντι στο Ισραήλ αλλά και της προσέγγισης της προς το Ιράν, παρά το γεγονός ότι αυτό δεν συμμορφώνεται πλήρως στις απαιτήσεις της διεθνούς κοινότητας όσον αφορά το ζήτημα της χρήσης πυρηνικής ενέργειας. Είναι άραγε δικαιολογημένη η απορία για τη σημασία και τις συνέπειες αυτής της πρωτοβουλίας ή στο πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης διπλωματικής στρατηγικής απαιτούνται και τακτικές κινήσεις που εξομαλύνουν καταστάσεις, διατηρούν τις γενικότερες ισορροπίες και προσφέρουν εύσχημους διεξόδους εκτόνωσης κρίσεων.

Θα ήταν τουλάχιστον αφελές από πλευράς μας να θεωρήσουμε ότι η μακρόπνοη στρατηγική των ΗΠΑ για την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής έχει αλλάξει τόσο δραματικά, σε βαθμό δηλαδή που να επαναπροσδιορίζονται οι γεωπολιτικοί ρόλοι των συμμάχων της. Η Τουρκία με όλες τις ιδιαιτερότητες και τις εσωτερικές της αντιφάσεις (στρατιωτικό κατεστημένο, Κούρδοι κλπ) αποτελεί έναν κομβικό παράγοντα στην περιοχή που υπό συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να αποτελεί προνομιακό συνομιλητή τόσο της Δύσης όσο και του μουσουλμανικού κόσμου. Οι εντάσεις στις σχέσεις της με το Ισραήλ είναι γνωστές με επαναλαμβανόμενα συμβάντα εδώ και χρόνια, που δεν έχουν όμως ποτέ διαρρήξει ολοκληρωτικά τις σχέσεις των δυο χώρων. Πως θα μπορούσαν άλλωστε αφού ο καθένας από την πλευρά του αποτελεί, για άλλους λόγους, ισχυρό «χαρτί»¨των Νατοϊκών σχεδιασμών. Άλλωστε πως αλλιώς η Τουρκία θα είχε αληθοφανή πρόσβαση στο μουσουλμανικό κόσμο αν κατά καιρούς δεν προχωρούσε σε συγκρούσεις και αμφισβήτηση της Ισραηλινή πολιτικής.

Από την άλλη οι ΗΠΑ, βρίσκονται πάντοτε σε αγαστή συνεργασία με την όποια Ισραηλινή κυβέρνηση, παρά τις όποιες σποραδικές διαφωνίες σε επιμέρους θέματα. Η δύναμη φυσικά του Ισραηλινού πολιτικού και επιχειρηματικού λόμπι στους κόλπους της υπερδύναμης είναι πασιφανής και μοιάζει αδιανόητη η ουσιαστική σύγκρουση και διάρρηξη των σχέσεων των δυο χωρών. Αυτό λοιπόν που μπορούσε να κάνει η Αμερικανική κυβέρνηση στη συγκεκριμένη περίπτωση, με χαρακτηριστική μάλιστα καθυστέρηση αφού έχει περάσει αρκετά μεγάλο διάστημα από το συμβάν με την ανθρωπιστική βοήθεια προς τη Λωρίδα της Γάζας και τις Τουρκικές επαφές με το Ιρανικό κατεστημένο, ήταν να προβεί σε μια «επίπληξη» με δυνητική απειλή προς την Τουρκία, που πιθανότατα δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ, ώστε σε απλά Ελληνικά να έχει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο!!

Να προβάλει δηλαδή την αίσθηση της κάλυψης προς την Ισραηλινή πολιτική, ενώ ταυτόχρονα θα αφήνει στην Τουρκία τη δυνατότητα με στοχευμένες, επιλεκτικές κινήσεις να δώσει την εντύπωση μιας έντιμης «υποχώρησης» χωρίς να χρειαστεί να αλλάξει άμεσα κάτι ουσιαστικό στην πολιτικής της. Οι σχέσεις της με το Ιράν έχουν ήδη προωθηθεί και μια πιθανή, μελλοντική συμβιβαστική λύση στο θέμα της χρήσης πυρηνικής ενέργειας θα μπορούσε να πιστωθεί εν μέρει κι ως διπλωματική επιτυχία των Τούρκων, ενώ η σύγκρουση με το Ισραήλ δεν υπάρχει λόγος να συνεχιστεί περαιτέρω αυτή την περίοδο, αφού η εικόνα της ασυμβίβαστης δύναμης που ήθελε να δημιουργήσει κυρίως προς το μουσουλμανικό κόσμο έχει ήδη εμπεδωθεί. Άρα κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει και την πιθανότητα προσυνεννόησης ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέλη (ΗΠΑ και Τουρκία) πριν τη συγκεκριμένη ανακοίνωση, γι’ αυτό ίσως και οι αντιδράσεις της συχνά λαλίστατης Τουρκικής κυβέρνησης ήταν αρκούντως υποτονικές.

Όσον αφορά τη χώρα μας τώρα, καλό θα ήταν να μην είμαστε για μια ακόμα φορά βιαστικοί και πέραν του δέοντος ενθουσιώδεις στις αντιδράσεις μας. Η Τουρκία παραμένει μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη σε φάση σημαντικής οικονομικής ανάπτυξης κι όπως πολλάκις μας έχει αποδείξει γνωρίζει καλά τον απαιτούμενο τρόπο διαχείρισης κρίσεων. Εμείς οφείλουμε με σύνεση και ξεχωριστή προσοχή να διαφυλάξουμε τις καλές σχέσεις με τον Ισραηλινό λαό και τους ηγήτορες του, πέρα από τις θεμιτές διαφωνίες μας σε επιμέρους πολιτικές επιλογές των κυβερνήσεων τους, χωρίς όμως να απεμπολήσουμε τις διαχρονικά θετικές επαφές μας με τον αραβικό κόσμο. Όσο κι αν είμαστε μια Δυτική χώρα της οποίας τα συμφέροντα βρίσκονται κυρίως στις επαφές της με τους Ευρωπαίους εταίρους μας και την Ατλαντική συμμαχία, είναι χρήσιμο από τη στιγμή που ο πιο άσπονδος γείτονας επιχειρεί να διεκδικήσει έναν ευρύτερο ρόλο στην περιοχή, να μην παραμένουμε αμέτοχοι στην προσπάθεια, για παράδειγμα, δίκαιης διευθέτησης του Παλαιστινιακού ζητήματος ή του ζητήματος της χρήσης πυρηνικής ενέργειας από το Ιράν. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ακόμα και η θεωρητικά μακρινή Βραζιλία, ενδιαφέρθηκε να παίξει κάποιο ρόλο στη διεθνή διαχείριση αυτού του θέματος.

Κων/νος Μανίκας
Οικονομολόγος - Ψυχολόγος