Την περασμένη βδομάδα επισκέφθηκα στη Γερμανία και συζήτησα με πολλούς Γερμανούς πολιτικούς, επιχειρηματίες και τραπεζίτες. Ένα είναι σαφές: ότι η Ευρώπη δεν αντιμετωπίζει κρίση χρέους. Αντιμετωπίζει πρωτίστως κρίση ανάπτυξης, δευτερευόντως κρίση θεσμική και μόνο σε τρίτο λόγο κρίση χρέους.

Είναι εύκολο να δούμε ότι η ευρωπαϊκή κρίση αφορά άλλα στοιχεία πολύ περισσότερο από ό,τι το χρέος. Ας ξεκινήσουμε με ένα γρίφο.

Ερώτηση: Τι αντιπροσωπεύουν οι αριθμοί – 81, 100, 67, 121, 81, 84 – και τι έχουν διαφορετικό;

Απάντηση: Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, πρόκειται για τα ποσοστά χρέους ως προς το ΑΕΠ της Βρετανίας, των ΗΠΑ, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας και του Καναδά. Να όμως που η Βρετανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς μπορούν και δανείζονται για 10 χρόνια με επιτόκιο κοντά στο 2%. Αντίθετα η Ισπανία που έχει το χαμηλότερο λόγο χρέους προς ΑΕΠ από όλες αυτές τις χώρες πληρώνει υπερδιπλάσιο επιτόκιο. Ας κρατήσουμε επίσης το ότι η Αμερική και η Βρετανία, πέραν του ότι έχουν υψηλότερο λόγο χρέους προς ΑΕΠ από την Ισπανία, έχουν και το μεγαλύτερο συνολικό χρέος, δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, από τις 6 χώρες.

Επομένως, η παρούσα κρίση αφορά πολύ περισσότερα από το χρέος και αυτό το γνωρίζουν καλά και οι Γερμανοί και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτρέψουν τη φυγή των επενδυτών από την ευρωπαϊκή περιφέρεια. Δεν το κάνουν γιατί δεν θέλουν. Βλέπουν την κρίση σαν ευκαιρία. Η φυγή των επενδυτών φέρνει στο φως τα θεμελιώδη προβλήματα της Ευρωζώνης και ασκεί τρομακτικές πιέσεις πάνω στις οικονομίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας ενώ δίνει στη Γερμανία και την ΕΚΤ την ισχύ που χρειάζονται για να κάνουν τις αλλαγές που θέλουν μέσα στη νομισματική ένωση.

Τα θεσμικά προβλήματα αποτυπώνονται εναργώς σε μια πρόσφατη έκθεση της UBS: «Το ευρώ δεν θα έπρεπε να υπάρχει υπό την μορφή που έχει σήμερα – υπό την παρούσα δομή του και με τα παρόντα μέλη του», σημειώνεται.

Μια γερμανική νίκη

Πρόκειται κατά βάση για μια γερμανική νίκη. Αυτό ακούς παντού. «Δεν μπορείς να έχεις μια νομισματική ένωση χωρίς δημοσιονομική ένωση». Ορισμένοι λένε ότι χρειάζεται και πολιτική ένωση. Αλλά η αλήθεια είναι ότι η Ευρώπη μπορεί να έχει και νομισματική ένωση και δημοσιονομική ένωση και πολιτική ένωση και παρά ταύτα να μην … τσουλάει, επειδή η βασική αιτία της κρίσης είναι άλλη: η χαμηλή ανάπτυξη.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ ο ρυθμός ανάπτυξης της Ευρώπης θα φτάσει το 2012 το 0.6% και το 2013 το 1.7%. Αν αφαιρέσουμε από αυτά τα νούμερα την ισχυρή απόδοση της γερμανικής και της ολλανδικής οικονομίας, αντιλαμβανόμαστε ότι οι αναπτυξιακές προοπτικές της Ευρωζώνης είναι μηδαμινές.

Από το 1997 ως το 2005 η Ιταλία και η Ισπανία κατόρθωσαν να μειώσουν το λόγο χρέους προς το ΑΕΠ τους. Αλλά όταν ήρθε η παγκόσμια κρίση και έσκασε η φούσκα της αγοράς ακινήτων, χάθηκε και η ανάπτυξή τους. Το αποτέλεσμα ήταν η πτώση των δημόσιων εσόδων, η αύξηση των δημόσιων δαπανών και τα φουσκωμένα ελλείμματα. Τα πακέτα λιτότητας που εφαρμόζονται σήμερα και στις δύο αυτές χώρες θα περιορίσουν περαιτέρω τις όποιες αναπτυξιακές τους προοπτικές.

Κι εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται όντως δύσκολα. Η θεσμική κρίση της Ευρώπης είναι σκληρή αλλά θα μπορούσε να λυθεί. Κανείς δεν μπορεί όμως να πει το ίδιο για την αναπτυξιακή κρίση της Ευρώπης.

Οι Γερμανοί έχουν μια συνταγή: γίνετε όλοι πιο Γερμανοί. Σε τελική ανάλυση μέχρι πριν από 10 χρόνια η Γερμανία ήταν ο ‘μεγάλος ασθενής’ της Ευρώπης. Έκτοτε οι σκληρές μεταρρυθμίσεις και η εστίαση στις εξαγωγές ανόρθωσαν την γερμανική οικονομία. Αλλά ένας απ’ τους λόγους για τους οποίους είναι πολύ δύσκολο η ευρωπαϊκή περιφέρεια να γίνει πιο πολύ σαν τη Γερμανία είναι, βεβαίως, η ίδια η Γερμανία.

Η Γερμανία το αναγνωρίζει αυτό. Είναι η μεγάλη κερδισμένη του ευρώ. Οι εξαγωγές της έγιναν φθηνότερες απ’ ό,τι θα έπρεπε επειδή το νόμισμά της είναι φτηνότερο απ’ ό,τι θα έπρεπε. Κι αυτό συμβαίνει επειδή το χρησιμοποιούν οι πιο αδύναμες οικονομίες, δηλαδή η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία.

Οι μεγάλοι χαμένοι

Οι μεγάλοι χαμένοι του ευρώ είναι οι αδύναμες οικονομίες. Φυσιολογικά τα κράτη που θα βρίσκονταν στην παρούσα κατάσταση θα υποτιμούσαν το νόμισμά τους και θα προσπαθούσαν να πετύχουν ανάπτυξη μέσω των εξαγωγών. Αλλά σήμερα δεν μπορούν. Κι αυτό που κάνει τα πράγματα χειρότερα είναι ότι μοιράζονται ένα νόμισμα με τους Γερμανούς. Οι χώρες της περιφέρειας πιέζουν το ευρώ προς τα κάτω αλλά η Γερμανία το πιέζει προς τα πάνω. Έτσι οι γερμανικές εξαγωγές γίνονται φτηνότερες από ό,τι θα έπρεπε και οι εξαγωγές του Νότου γίνονται ακριβότερες από ό,τι θα έπρεπε. Το ευρώ κάνει τα κράτη του Νότου λιγότερο ανταγωνιστικά και λιγότερο ικανά να πετύχουν ανάπτυξη.

Αλλά δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τη νομισματική ένωση. Αν μια αδύναμη οικονομία επιχειρούσε σήμερα να βγει από την Ευρωζώνη, η απόσυρση των καταθέσεων από τις τράπεζες της και η φυγή των επενδυτών από τις αγορές των ομολόγων της θα ήταν αυτόματη και δίχως τέλος. Το οικονομικό χάος που θα ακολουθούσε θα έκανε τη σημερινή αναταραχή να μοιάζει με βόλτα στο πάρκο. Έτσι, προς μεγάλη τους απογοήτευση, τα κράτη αυτά τώρα δεν μπορούν να βγουν από την Ευρωζώνη.

Και η Γερμανία τους προτείνει μια συμφωνία: αν τα αδύναμα κράτη αποδεχτούν τους όρους της, η Γερμανία και η ΕΚΤ θα αναλάβουν δράση και η φυγή των επενδυτών από τα κρατικά ομόλογα θα πάρει τέλος. Αλλά οι οικονομίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας φοβούνται ότι χωρίς αναπτυξιακές προοπτικές, η προσυπογραφή του νέου δημοσιονομικού συμφώνου σημαίνει την εγκατάλειψη της εθνικής κυριαρχίας επί των δημόσιων προϋπολογισμών τους και την αποδοχή μιας λιτότητας που θα συντρίψει τις οικονομίες τους. Με άλλα λόγια αν υπήρχαν καλές αναπτυξιακές προοπτικές, οι θεσμικές αλλαγές που προτείνει σήμερα το Βερολίνο θα περνούσαν εύκολα και τα προβλήματα του χρέους θα λύνονται με σχετική ευκολία. Από τη στιγμή που λείπει όμως η ανάπτυξη οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις δεν είναι βιώσιμες, επειδή τα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας δεν μπορούν να περιορίσουν το χρέος τους δίχως να καταστρέψουν την οικονομία τους.

Για αυτό και η σημερινή κρίση πρέπει να κατανοείται πρωτίστως ως κρίση ανάπτυξης, δευτερευόντως ως κρίση θεσμική και μόνο σε τρίτο λόγο ως κρίση χρέους.

Πηγή: Bloomberg


ΠΗΓΗ: ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ 10
http://www.sofokleous10.gr/portal2/toprotothema/toprotothema/2011-12-29-21-24-35-2011122947498/