Την περίοδο που διανύουμε, αναθεωρήσεις κομματικών προγραμμάτων και κινήσεις ανασύνταξης των ευρύτερων πολιτικών χώρων συσκοτίζουν θεμελιώδη ζητήματα, π.χ. σχετικά με τη δομή και τις λειτουργίες του κράτους. Είναι πολυτέλεια να μιλήσουμε για αυτά; Οχι, αν θέλουμε να έχουμε πυξίδα για το μέλλον.

Ώς πρόσφατα, η εξιδανίκευση του κράτους και η δαιμονοποίηση της αγοράς σημάδευαν τη δημόσια ζωή. Αυτή τη διπλή μεροληψία αντιστρατεύεται η πολιτική μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής εξυγίανσης που περιλαμβάνεται στα Μνημόνια Ι και ΙΙ, παρά τις δικαιολογημένες επιφυλάξεις σε επιμέρους ζητήματα.

Μπορούμε να θεμελιώσουμε θεωρητικά και εμπειρικά τις σπουδαιότερες μεταρρυθμίσεις και τη δημοσιονομική σύνεση. Σημασία έχει, όμως, να κατανοήσουμε ότι στις ρίζες των σημερινών προβλημάτων μας βρίσκεται το κράτος που είχαμε οικοδομήσει και όχι ο ανύπαρκτος στην Ελλάδα «νεοφιλελευθερισμός». Με το κράτος διαπλέχθηκε σε ένα απέραντο αλισβερίσι πολύς κόσμος, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Κάπως συμπυκνωμένα,

- κρατικές υπηρεσίες και επιχειρήσεις υπηρετούσαν δικούς τους μάλλον σκοπούς, παρά αυτούς για τους οποίους ιδρύθηκαν, όντας ενταγμένες σε ένα τεράστιο πλέγμα πελατειακών δοσοληψιών,
- το κόστος παραγωγής κρατικών υπηρεσιών είχε αποσυνδεθεί από τα έσοδα,
- η κρατική δράση ευνοούσε την προσοδοθηρία (π.χ. διαφθορά) που υπονόμευε την παραγωγικότητα,
- δεν ήλεγχε τις εξωτερικότητες, π.χ. τις επιπτώσεις που έχουν οι παραγωγικές και καταναλωτικές αποφάσεις των ιδιωτών στα φυσικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας (π.χ. περιβάλλον),
- αποτύγχανε στην παραγωγή δημόσιων αγαθών (υγεία, παιδεία) κ.ά.

Τα προηγούμενα δεν σημαίνουν ότι το κράτος δεν έχει σημαντικό ρόλο σε διαδικασίες ανάπτυξης. Αλλά πρέπει να λειτουργήσει διαφορετικά σε έναν νέο καταμερισμό έργων με την αγορά και οπωσδήποτε να συμμαζευτεί.

Τα κόμματα που στήριξαν το Μνημόνιο ΙΙ κυρίως, έστω με πολλές επιφυλάξεις, επέλεξαν ταυτόχρονα τον δρόμο της αναμόρφωσης του κράτους και του πλαισίου για την επιχειρηματικότητα. Δεν πρέπει να μας παραπλανά η ρητορική της αναδιαπραγμάτευσης ή σταδιακής απαγκίστρωσης. Βέβαια δεν ξέρουμε τι θα κάνουν πραγματικά αν καταφέρουν να σχηματίσουν κυβέρνηση. Εχουν εσωτερικά κρατικίστικα βαρίδια, ενώ οι νοοτροπίες πολλών στελεχών δεν αλλάζουν εύκολα. Τουλάχιστον όμως υιοθέτησαν, έστω υπό την πίεση του χρέους, έναν νέο προγραμματικό προσανατολισμό.

Το πρόβλημα είναι ότι την 6η Μαΐου μεγάλα τμήματα του ελληνικού λαού ψήφισαν υπέρ του παρελθόντος. Παραβλέπω εδώ τις επικίνδυνες ακροδεξιές γραφικότητες και εστιάζω στα πιο σοβαρά αριστερά συγκροτήματα. Το ΚΚΕ παραμένει προσκολλημένο ιδεολογικά σε χρεοκοπημένα μοντέλα. Σε πιο ήπια μορφή, το ίδιο ισχύει και για το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Υπενθυμίζω τα πολύ βασικά: κρατικοποιήσεις ευρείας κλίμακας, μαζικές προσλήψεις στο Δημόσιο, επιχορηγήσεις στον λεγόμενο «κοινωνικό τομέα» παραγωγής υπηρεσιών, ανάκληση περικοπών σε μισθούς και συντάξεις κ.ά.

Αυτό που ονειρεύονται τα στελέχη του είναι να διογκώσουν τον μηχανισμό δημοσίων υπαλλήλων. Επιστρέφουν σε μοντέλα που απέτυχαν. Σκέφτονται σε όρους μόνιμου εισοδήματος, αποκομμένου από κάθε έννοια παραγωγικότητας. Είναι η υπόσχεση todos caballeros ενός ισπανού βασιλιά που αναγόρευσε σε ευγενείς όσους συνωστίζονταν για να σιτίζονται στην αυλή του. Ετσι όμως θα φορολογηθεί και θα πνιγεί η εναπομείνασα επιχειρηματικότητα, αντί να απελευθερωθούν οι όποιες δημιουργικές δυνάμεις διαθέτει η χώρα. Ο Αλ. Τσίπρας και πολλοί άλλοι εντός και εκτός «συνιστωσών» είναι η μεταμφιεσμένη πολιτική που μας έφερε ώς εδώ και μας οδηγεί κατευθείαν εκτός ευρωπαϊκής συναίνεσης. Οι συνέπειες θα είναι οδυνηρές.

Αντιλαμβάνομαι γιατί το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ελκυστικό: το δημοσιονομικό νοικοκύρεμα και όσες μεταρρυθμίσεις έγιναν για να επιστρέψει η χώρα σε σταθερή πορεία ανάπτυξης ανέτρεψαν προγράμματα ζωής, προκάλεσαν μεγαλύτερη ανεργία, επέτειναν την αβεβαιότητα για το μέλλον. Η δραματική χειροτέρευση της οικονομικής κατάστασης ωθεί πολλούς να εναποθέτουν ελπίδες στο μεγάλο πατερναλιστικό κράτος για να λύσει επείγοντα προβλήματα ενώ είναι μέρος του προβλήματος. Η Αριστερά σήμερα, με φωτεινές εξαιρέσεις, αυτήν ακριβώς την ελπίδα εμπορεύεται, αγνοώντας την οικονομική λογική και την ιστορική εμπειρία. Έχει μετατραπεί σε δύναμη ανεδαφικής προάσπισης του status quo.

Ας το πούμε πάλι: τα προβλήματά μας δεν οφείλονται απλά στον δικομματισμό, αλλά σε δομές (μεγάλο, αντιπαραγωγικό και ανοικονόμητο κράτος), νοοτροπίες (βόλεμα στο κράτος, συντεχνιακός διεκδικητισμός) και κυρίαρχες ιδέες που μας οδήγησαν στην καταστροφή. Αυτές υπέθαλψε ιδεολογικά και η Αριστερά. Η χώρα πράγματι κινδυνεύει να εκτροχιαστεί πλήρως ή, έστω, να απολέσει τις ευκαιρίες που ήδη αναφαίνονται στην Ευρώπη.

Ο Πάνος Καζάκος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών 

ΠΗΓΗ: ΤΑ ΝΕΑ
http://www.tanea.gr/gnomes/?aid=4728928