Η ομιλία της Όλγας Παυλίδου – Κουτρουμπή, (Συμβούλου Επικοινωνίας, πρ. Αντιδημάρχου Φιλοθέης) για το μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Μανίκα, “Στην Ψυχή του Ηγεμόνα”, όπως ακούστηκε στην πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου στο Χαλάνδρι

Καταρχήν θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Κωνσταντίνο  για την εμπιστοσύνη του , να προλογίσω το βιβλίο του, είναι μεγάλη τιμή να σε επιλέγει ο συγγραφέας. Εύχομαι από καρδιάς να είναι καλοτάξιδο . Κωνσταντίνε  Χρόνια Πολλά και για την γιορτή σου .

Την προηγούμενη βδομάδα ήταν η Γιορτή της Μητέρας, δεν ξέρω , Κωνσταντίνε , αν τυχαία επέλεξες να παρουσιάσουμε το βιβλίο σου μια βδομάδα μετά , ενδεχομένως , γιατί η μητέρα του Λευτέρη ήταν καταλυτική στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του κεντρικού μας ήρωα. Ειλικρινά  τελειώνοντας το διάβασμα του βιβλίου αισθάνθηκα την ανάγκη να ανατρέξω σε προσωπικές στιγμές , έντρομη  , να θυμηθώ αν έχω κάνει συζητήσεις που ενδεχομένως άθελα μου να επηρέασαν αρνητικά την προσωπικότητα των δικών μου παιδιών.

Η επιρροή της μητέρας στην ανατροφή των παιδιών της σίγουρα είναι καταλυτική . 

Βλέπουμε ότι  οι γονείς του Λευτέρη επέδρασαν ο καθένας με διαφορετικό τρόπο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ήρωα μας. Παρατηρούμε τον πατέρα να είναι άβουλος , αδιάφορος ενώ τη μητέρα να μεταφέρει στον Λευτέρη  όλα τα παιδικά της βιώματα και τις ανασφάλειες της. Αντί η μητέρα  να  αναθρέψει το παιδί της με αρετή  ήθος και  αξίες,  τον ανάθρεψε με την προτροπή για την διαιώνιση της προσωπικής του ευημερίας και της προσωπικής εξουσίας προσπαθώντας να εκπληρώσει έτσι τις δικές της φιλοδοξίες . Έχοντας αποκομίσει εμπειρία από την ζωή του θείου της ενός πολιτικού παραγοντίσκου.

Είναι τόση η επιρροή της μητέρας στο παιδί της που ακόμα και ο γάμος του Λευτέρη δεν γίνεται από αγάπη αλλά για την ανέλιξή του στα ανώτατα πολιτικά αξιώματα και την κοινωνική του άνοδο. Όπως ακριβώς έκανε και η μητέρα του όταν παντρεύτηκε μετά από συνοικέσιο με τον πατέρα του, προκειμένου να έχει μια άνετη ζωή και ένα έντιμο και αξιοπρεπή σύζυγο, που όμως δεν άργησε να χωρίσει.

Από την άλλη ο Λευτέρης όντας το μεσαίο παιδί από τα τρία παιδιά της οικογένειας ένοιωθε συνεχώς την έλλειψη αγάπης και της ιδιαίτερης φροντίδας από την μητέρα μεγάλωνε πάντα αναζητώντας την και μην έχοντας άλλο τρόπο για να λάβει την προσοχή της και την ευμένεια της μητέρας του , την άκουγε τυφλά . Πράγματι μπορεί η μητέρα να ασχολείτο με τα παιδιά της, αναφορικά με τις παρέες, τις εξωσχολικές δραστηριότητες έως τις προσωπικές σχέσεις το ντύσιμο τους , αλλά όμως δεν φαίνεται να εμβάθυνε στη διδαχή της των αξιών και του ήθους. Ο Λευτέρης δεχόταν λοιπόν τις συμβουλές της άβουλα , απαίδευτα χωρίς να τις φιλτράρει . Τις  εκτελούσε χωρίς κανένα προβληματισμό χαρακτηρίζοντας ενδόμυχα τον εαυτό του ως σωτήρα . 

Πίστευε ότι η πραγματική αναγνώριση και αποδοχή έρχεται από μετρήσιμα επιτεύγματα και όχι από ανώφελες κοκορομαχίες όπως του έλεγε η μητέρα του . Ο Λευτέρης ήταν νικητής και ηττημένος , ισχυρός και ανήμπορος , ένας αυτοδίδακτος  Ιάγος , όπως αναφέρει  ο συγγραφέας.

Έτσι βλέπουμε τον κεντρικό ήρωα να ενδιαφέρεται αποκλειστικά και μόνο για τη διαιώνιση της προσωπικής του εξουσίας σύμφωνα με τα συμφέροντά του ενώ όταν η εξουσία αυτή δεν εξελίσσεται όπως θα ήθελε , παραιτείται από αυτή. Πολιτικοί , όπως ο Λευτέρης που εκλέγονται καθορίζουν όμως και την πολιτική ηθική της πόλης, αφού όλα διαστρεβλώνονται και κατά συνέπεια αντιστρέφονται. Υπό αυτούς τους όρους ο πετυχημένος πολιτικός άντρας είναι αυτός που κατάφερε να εξοντώσει τους αντιπάλους του ασχέτως των μεθόδων που ακολούθησε. Γιατί όταν όλα αναποδογυρίζουν τότε και οι αξίες λειτουργούν αντίστροφα. Η φράση «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» δεν αφορά μόνο την ιερότητα του σκοπού, αλλά και τη νομιμοποίηση όλων των μέσων προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό. Από τη στιγμή που ο σκοπός αυτός επικρατήσει ως  κοινή αντίληψη τότε  δεν υπάρχει τίποτε ευκολότερο απ’ το να ιεροποιηθεί  και να χρησιμοποιηθεί όπως συμφέρει την εκάστοτε εξουσία. Κι αυτός είναι ο πολιτικός αμοραλισμός που προσπαθεί να γίνει ιδεολογία. Πρόκειται για την ιδεολογία της στρέβλωσης, που πλέον μπορεί να νομιμοποιήσει τα πάντα.

Κατά τον Αριστοτέλη την ευτυχισμένη ζωή, τη βρίσκουμε σ’ εκείνους που έχουν καλλιεργήσει στο έπακρο το ήθος τους και τη διάνοια, ενώ παραμένουν μετριοπαθείς και μετρημένοι όταν πρόκειται για την κτήση εξωτερικών αγαθών . Ενώ αντίθετα δεν τη συναντάμε  σε όσους διαθέτουν αγαθά περισσότερα από τα χρήσιμα, την ίδια στιγμή που υπολείπονται στο ήθος και τη διάνοια. Οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι, όση αρετή και να έχουν, είναι αρκετή , ενώ, όσα χρήματα, ισχύ, δόξα και πλούτο  έχουν, δε φθάνουν.

Ο  Λευτέρης  μετά από πολλά χρόνια ανακαλύπτει ότι πάσχει από διπολική διαταραχή μια ψυχική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από σοβαρές εναλλαγές της διάθεσης, επαναλαμβανόμενα επεισόδια κατάθλιψης και πιθανά επεισόδια μανίας. Είναι η 5η κύρια αιτία αναπηρίας στον κόσμο. Ανάμεσα στα συμπτώματα  οι  μεγαλοπρεπείς πεποιθήσεις, η αυξημένη δραστηριότητα , η παρορμητικότητα, η ξαφνική έλλειψη ενδιαφέροντος  κ. ά.

Η έλλειψη προσοχής και αγάπης που αισθανόταν ο Λευτέρης  από την παιδική του ηλικία γιατί ήταν μεσαίο παιδί, η ανάγκη του να είναι πάντα νικητής, νικητής με όποιο κόστος , καθώς και η ευθύνη του ως δήθεν σωτήρα ανεξάρτητα αν ο ίδιος το πίστευε, τον οδήγησαν στην διπολική διαταραχή .

Ο ήρωας μας καταλήγει στο νοσοκομείο όπου όμως κανένας από τα μέλη της οικογενείας του δεν τον επισκέπτεται. Είναι η πρώτη φορά που αντιλαμβάνεται και αποδέχεται  την μεγάλη επιρροή που είχε η οικογένεια του και ιδιαίτερα η μητέρα του στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του .

«Απαλλαγμένος από τις απαιτήσεις για παντοκρατορία , προχωράει χωρίς να προσχωρεί, αποδίδει χωρίς να ενδίδει, Πιο απομονωμένος από ποτέ. Η ψυχή του Ηγεμόνα τελικά  δεν πολιτικοποιείται και η σωτηρία του μυαλού δεν ψυχαναλύεται μας λέει ο συγγραφέας».  

Κατά τον Μακιαβέλι, ο επιτυχημένος Ηγεμόνας καθοδηγείται όχι από το θρησκευτικό δόγμα ή από τα ηθικά παραγγέλματα, αλλά από την αυστηρά ωφελιμιστική επιλογή των μέσων που είναι κατάλληλα για τους σκοπούς του. Είναι αυτός που χειραγωγεί τους νόμους ώστε να διαμορφώνει την πορεία των γεγονότων, σύμφωνα με τα σχέδιά του.

Υπάρχει όμως μεγάλη διαφορά μεταξύ Ηγεμόνα και Ηγέτη . Ο Ηγέτης υπηρετεί τον λαό  του και επιζητά την ευημερία της Χώρας του . Έχει δε ως χαρακτηριστικά του την γενναιότητα , την αξιοκρατία , την ενδελέχεια , το αγαθόν κίνητρον. Η διαφορά μεταξύ του Ηγέτη και του Ηγεμόνα είναι ότι ο Ηγέτης διαθέτει ως κύρια χαρακτηριστικά του την λογική και το συναίσθημα ώστε να μπορεί να υπηρετεί τον λαό του σε αντίθεση με τον Ηγεμόνα που διαθέτει μόνο τη λογική  και  διαμορφώνει τις ανάλογες συνθήκες ώστε  να υπηρετείται από το λαό .  Ένας Ηγέτης έχει όραμα που δύναται να υλοποιήσει.

Σε τελική ανάλυση, ο ηγέτης δεν είναι τίποτε άλλο από την επιλογή ενός ώριμου λαού , δηλ. ενός άριστου λαού όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης , που είναι σε θέση να συνειδητοποιήσει και να αναγνωρίσει την ειδοποιό διαφορά ενός πραγματικού Ηγέτη και ενός Ηγεμόνα.

Όταν το Κράτος δυστυχεί δεν μπορεί να υπάρξει ευτυχία για ένα μεμονωμένο άτομο .Όταν το Κράτος ευτυχεί , ευτυχεί και ο πολίτης..

Τελειώνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι η παράθεση των κομματικών δεδομένων και αναλύσεων στο μυθιστόρημα αποτελεί από μόνη της εγχειρίδιο μελέτης  για τα κόμματα.  Η ανάλυση είναι λεπτομερέστατη και δίνει πλήρη  εικόνα στον αναγνώστη σχετικά με την κραταίωσα κατάσταση σε αυτά .

Είναι  διακριτό  πως ο συγγραφέας μέσα από το μυθιστόρημα του αγωνιά να αναδείξει την αξία της πολιτικής και των πολιτικών ανδρών καθώς και να προβληματίσει . Και αυτό το πράγματι το επιτυγχάνει. Μέσα από την παράθεση χαρακτηριστικών και στοιχείων που αναλύουν την προσωπικότητα  του Λευτέρη αναδεικνύεται εμφανώς η “απογοήτευση ” του συγγραφέα για τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η πολιτική.